Nie wiem czy wy też, ale mam wrażenie, że, mimo taniejącej ropy, benzyna jest nadal za droga! Codziennie jeżdżę do pracy samochodem, dokładnie śledzę też ceny ropy naftowej na światowych giełdach i coraz bardziej irytuje mnie cena paliwa, jaką widzę na stacji benzynowej. Postanowiłem przekonać się, czy moje subiektywne wrażenie jest prawdziwe, zebrałem dane i przeanalizowałem je. Oto do jakich wniosków doszedłem.
Kurs ropy, a cena paliwa
Na początek zebrałem dane. W analizie wykorzystałem cenę ropy w polskiej walucie i średnie wartości cen paliwa Euro 95 i ON na stacjach paliw w Polsce, które publikuje BM Reflex.
Wykres 1: Kurs Kurs Ropy w PLN (kolor czarny), Średnia cena ON (kolor niebieski), Średnia cena Euro 95 (kolor czerwony), lata 2007 – 2015.
Wstępne porównanie danych (Wykres 1) jednoznacznie pokazuje, że cena paliwa w Polsce jest mocno uzależniona od cen ropy na światowych giełdach, wyrażonych w polskiej walucie. Ciekawostką jest jednak to, że kiedyś, zwłaszcza w latach 2009 – 2010 ON był dużo tańszy niż Euro95, a teraz ich ceny właściwie się zrównały.
Szczyt ropy z 2007 jako punkt wyjścia do analizy
Punktem wyjścia dla analizy jest szczyt ropy, jaki został ustanowiony na tym surowcu w 2008 roku.
Wykres 2: Ropa w USD, lata 2004 - 2015.
Był to moment, w którym cena za baryłkę osiągnęła 140 USD, a wszyscy na około rozmawiali o „peak oil”. Pojawiały się prognozy, że do końca 2008 roku cena sięgnie 200 USD. Dzisiaj cena ropy jest około 70% niższa i analizy oraz oczekiwania, co do jej przyszłości są dokładnie odwrotne.
Jak zmieniła się cena paliw na polskich stacjach benzynowych w tym czasie?
W praktyce do naszej analizy wykorzystaliśmy cenę ropy, wyrażoną w polskiej walucie.
Wykres 3: Kurs Ropy w PLN (kolor czarny), Średnia cena ON (kolor niebieski), Średnia cena Euro 95 (kolor czerwony), lata 2007 - 2015.
I tutaj już widzimy pierwszy powód, dlaczego paliwo w Polsce jest drogie. Co prawda ropa w USD, od szczytu z 2008 roku straciła na wartości 70% (Wykres 2), to jednak wyrażona w Polskim Złotym spadła już zaledwie o 45% (Wykres 3). Przyczyną takiego stanu rzeczy jest oczywiście fakt, że polska waluta jest obecnie dużo słabsza względem USD, niż była w 2008 roku.
Niemniej jednak nie może zostać pominięty fakt, że to nie tłumaczy do końca zmiany cen samych paliw. Cena Euro 95 w stosunku do szczytu paniki paliwowej z 2008 roku jest zaledwie 8,8% niższa i podobnie jest z ON. Te zestawienie najlepiej pokazuje, że intuicja mnie nie zawiodła i rzeczywiście jest drogo.
Krok po kroku: jak znaleźliśmy się w obecnej sytuacji?
Przeanalizujmy więc, krok po kroku, w jaki sposób zmieniała się cena ropy w PLN oraz średnie ceny paliw na stacjach w Polsce od 2008 roku.
Wykres 4: Kurs Ropy w PLN (kolor czarny), Średnia cena ON (kolor niebieski), Średnia cena Euro 95 (kolor czerwony), lata 2007 - 2009.
Od połowy 2008 roku do pierwszego kwartału 2009 roku kurs ropy w PLN uległ przecenie o 63%. W tym samym czasie ceny zarówno ON jak i Euro 95 spadły o około 29%.
Wykres 5: Kurs Ropy w PLN (kolor czarny), Średnia cena ON (kolor niebieski), Średnia cena Euro 95 (kolor czerwony), lata 2008 - 2012.
Następnie, pomiędzy rokiem 2009 aż do szczytu z 2012 roku kurs ropy w PLN wzrósł o 228%, podczas gdy w tym czasie ceny paliw wspięły się o odpowiednio 72 i 77% (Wykres 5). To był absolutny szczyt cen na polskich stacjach w historii. W tamtym czasie zbliżyły się one w niektórych przypadkach nawet do 6 zł, a średnio rzecz biorąc wyniosły około 5,7 zł.
Wykres 6: Kurs Ropy w PLN (kolor czarny), Średnia cena ON (kolor niebieski), Średnia cena Euro 95 (kolor czerwony), lata 2007 - 2015.
Od tego momentu ropa w PLN uległa przecenie o 54%, a średnie ceny paliw o odpowiednio 25,7% i 27,5% (Wykres 6). Efekt jest taki, że pomimo spadku cen ropy naftowej od szczytu z 2008 roku o prawie 45% ceny paliw na polskich stacjach są zaledwie o 8,8% niższe, co moim zdaniem jednoznacznie pokazuje, że jest drogo. Powiedziałbym nawet, bardzo drogo.
Skład ceny paliw w Polsce
Wykres 7: Składniki cen paliw. Źródło: e-petrol.pl.
Jak wynika z danych e-petrol.pl cena paliw w rafineriach odpowiada za około 40% - 45% ostatecznej ceny benzyny na stacjach. Ponad 50% to podatki, przy czym warto zwrócić uwagę, że akcyza plus opłata paliwowa, są kwotami stałymi. W tym momencie obciążają one cenę paliwa o około 1,7 – 1,9 zł na litrze. To oznacza, że nawet gdyby ropa naftowa była sprzedawana na świecie po 1 gr to my i tak byśmy zapłacili na stacji benzynowej 2 zł. W związku z tym postanowiłem sprawdzić, czy te podatki zmieniały się w ostatnich latach.
Trop 1 - zmiany akcyzy i opłaty paliwowej
Wykres 8: Średnia cena ON (kolor niebieski), Średnia cena Euro 95 (kolor czerwony), lata 2007 – 2015.
Po przeanalizowaniu zmian stawki akcyzy, która wpływa do Budżetu Państwa i opłaty paliwowej, która zasila fundusz drogowy, nie dopatrzyłem się znaczących zmian. Pomiędzy rokiem 2008, a 2015 dwukrotnie „znacząco” podwyższono stawki dla ON (w sumie o około 30 gr). To niejako uzasadnia dlaczego cena ON dogoniła w ostatnim czasie Euro 95. Sumarycznie jednak, oprócz podwyżki VAT o 1 punkt procentowy w 2012 roku, obciążenia podatkowe paliw w Polsce znacząco nie wzrosły (Wykres 8), oprócz kosmetycznych zmian o kilka groszy w całym okresie.
Trop 2 – marża rafineryjna
Drugim tropem, jak wynika z danych e-petrol jest wysokość marży rafineryjnej.
Wykres 9: Kurs Ropy w PLN (kolor czarny), Średnia cena ON (kolor niebieski), Średnia cena Euro 95 (kolor czerwony), Marża rafine
Tutaj wykorzystałem dane publikowane przez PKN Orlen. Spółka ta dostarcza większość paliw na polskie stacje. Jednoznacznie widać, że rzeczywiście ma to znaczenie. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na rok 2012 (Wykres 9, czerwony okrąg), kiedy marża rafineryjna PKN wynosiła 11 USD/b, co spowodowało, że pomimo przeceny ropy w PLN na światowych giełdach cena Euro95 i ON nie zmieniała się.
Moim zdaniem Wykres 9 jednoznacznie pokazuje, że rafinerie wykorzystują spadające ceny ropy do zwiększania marży i podwyższania zysków. Podobnie jest teraz, gdy marża rafineryjna PKN jest najwyższa od ponad dwóch lat. Warto też dodać, że oprócz marży rafineryjnej PKN pobiera też marżę petrochemiczną, która jest również najwyższa od 2011 roku. Do tego dochodzi jeszcze marża dystrybucyjna pobierana przez stacje benzynowe.
Wykres 10: Kurs PKN Orlen, lata 2004 - 2015.
Cena paliw w Polsce jest wysoka, a korzysta na tym PKN Orlen
Krótko mówiąc, po przeanalizowaniu danych dochodzę do wniosku, że intuicja mnie nie myli. Cena paliw jest w Polsce wysoka, ale jest to spowodowane w głównej mierze wysokimi marżami pobieranymi przez #PKN Orlen. Gdyby nie to byłaby ona o około 10% niższa. Wygląda więc na to, że najbliższe wyniki spółki będą bardzo dobre. Oczywiście, inwestorzy to przeczuwają i kurs spółki już teraz zbliża się do wieloletnich maksimów, a na wykresie spółki uformowała się gigantyczna formacja ORGR (Wykres 10). Wysokie marże w połączeniu z ewentualnym ożywieniem gospodarczym mogą sprawić, że kurs spółki zaatakuje nawet historyczny szczyt, z 2005 roku. Także, jeżeli ktoś szuka sposobu na zamortyzowanie wysokiej ceny paliw, to może próbować hedgingu, kupując akcje #PKN Orlen.
