KORONAWIRUS: Przegląd najważniejszych informacji z Polski i świata (wtorek 19 maja 2020 r.)

Poniżej przedstawiamy przegląd najważniejszych informacji i opinii z Polski i świata, związanych z pandemią koronawirusa i jej wpływem na gospodarkę we wtorek19 maja 2020 roku (do 24.00).

#COVID-19 - STATYSTYKA

Poniżej liczba potwierdzonych zakażeń i zgonów spowodowanych koronawirusem w wybranych państwach świata w ciągu ostatnich czterech dni.

Dane za Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób zebrane 19.05 pomiędzy 6.00-10.00;

• Ministerstwo Zdrowia poinformowało we wtorek o 383 nowych zakażeniach koronawirusem i 12 zgonach. Łączna liczba wykrytych przypadków zakażeń wzrosła o 2,0 proc. do 19.268. Od początku epidemii na wywołaną przez koronawirusa chorobę Covid-19 zmarło 948 osób;

• Na Ukrainie w ciągu ostatniej doby potwierdzono 260 przypadków zakażenia koronawirusem, 13 osób chorych na Covid-19 zmarło, a 356 pacjentów wyzdrowiało - podał we wtorek resort ochrony zdrowia. To trzeci dzień z rzędu ze spadającą liczbą wykrytych infekcji. Bilans zakażeń wzrósł do 18.876, zgonów do 548, a liczba wyzdrowiałych pacjentów do 5.632;

• Na Białorusi zarejestrowani już 31.508 przypadków koronawirusa, w ciągu minionej doby liczba zakażeń wzrosła o 936 – wynika z komunikatu ministerstwa zdrowia opublikowanego we wtorek. Oficjalna liczba zmarłych w ciągu doby to cztery osoby. Wyzdrowiało od początku epidemii 10.620 pacjentów, w tym 490 osób w ciągu ostatniej doby. Ogólna liczba zmarłych osób z powodu koronawirusa to według ministerstwa zdrowia 175 osób.

#DZIAŁANIA FISKALNE I MONETARNE

• Bank Światowy ogłosił we wtorek, że wsparł już 100 krajów rozwijających się w walce z pandemią koronawirusa i jej gospodarczymi oraz społecznymi skutkami. Na pomoc dla tych państw przeznaczono 160 mld dol., które zostaną w pełni rozdysponowane w ciągu 15 miesięcy. Prezes Banku Światowego David Malpass powiedział, że z funduszy tych kraje objęte pomocą jego banku otrzymały dotychczas 5,5 mld dol.

#WSKAŹNIKI I DANE

• Liczba nowo zarejestrowanych samochodów osobowych w kwietniu 2020 r. w Polsce wyniosła 15.239, tj. spadła o 67,1 proc. w porównaniu do zeszłego roku - wynika z szacunków europejskiego stowarzyszenia producentów motoryzacyjnych ACEA;

• Banki w kwietniu wydały w Polsce 35,6 tys. kart kredytowych, o 67,3 proc. mniej rdr - podało Biuro Informacji Kredytowej. Kwota przyznanych limitów wyniosła 195 mln zł, co stanowi spadek o 68 proc. w porównaniu do kwietnia 2019 r.;

• Wartość udzielonych kredytów mieszkaniowych w kwietniu spadła w Polsce o 14,6 proc. w porównaniu do zeszłego roku i wyniosła 5,014 mld zł, a wartość udzielonych kredytów konsumpcyjnych w kwietniu obniżyła się 62 proc. i wyniosła 3 mld zł - podało Biuro Informacji Kredytowej;

• Polski Fundusz Rozwoju wypłacił tej pory firmom 29,5 mld zł w ramach programów pomocowych w związku z epidemią koronawirusa - poinformował we wtorek PFR na Twitterze. Z pomocy skorzystało 143 tys. przedsiębiorstw;

• Wartość pomocy przyznanej z tarczy antykryzysowej wyniosła 40,37 mld zł - poinformowało Ministerstwo Rozwoju. Do ZUS i urzędów pracy wpłynęło 4 mln 151 tys. 680 wniosków o skorzystanie z oferowanych przez tarczę rozwiązań;

• Liczba wydanych nowych pozwoleń na budowę domów w USA w kwietniu wyniosła w ujęciu zanualizowanym (SAAR) 1,074 mln wobec 1,356 mln w poprzednim miesiącu - podał Departament Handlu. Analitycy spodziewali się, że liczba wydanych nowych pozwoleń na budowę domów wyniesie 1 mln;

• Liczba rozpoczętych inwestycji w budowy domów mieszkalnych w USA w kwietniu wyniosła 891 tys. w ujęciu zanualizowanym (SAAR). Miesiąc wcześniej wskaźnik ten wyniósł 1,216 mln - podał Departament Handlu. Analitycy spodziewali się, że liczba rozpoczętych, nowych inwestycji wyniesie 900 tys.;

• Zaufanie niemieckich analityków i inwestorów instytucjonalnych w maju wyraźnie się poprawiło - wynika z danych Instytutu ZEW. Raport ZEW pokazał, że indeks mierzący oczekiwania tych grup, co do wzrostu gospodarczego Niemiec, wyniósł 51,0 pkt. wobec 28,2 pkt. miesiąc wcześniej. Analitycy spodziewali się indeksu na poziomie 30,0 pkt.;

• Stopa bezrobocia w Wielkiej Brytanii w okresie I-III 2020 wyniosła 3,9 proc., wobec 4,0 proc. w XII 2019 - II 2020 - podało w komunikacie biuro statystyczne. Analitycy spodziewali się, że w tym czasie stopa bezrobocia wyniesie 4,3 proc. Liczba bezrobotnych wzrosła w tym okresie o 58 tys. do 1,35 mln osób.

#RYNKI

• We wtorek główne indeksy warszawskiej GPW nieznacznie zwyżkowały, po silnych wzrostach z poniedziałku. Na zamknięciu WIG20 zyskał 0,1 proc., WIG zwyżkował 0,2 proc., mWIG40 poszedł w górę o 0,3 proc., a sWIG80 wzrósł 0,7 proc. Po wzroście o 2,2 proc. do 82,9 zł, najwyżej od ponad dwóch miesięcy notowane były akcje KGHM;

• Rentowność krajowych obligacji istotnie wzrosła we wtorek. Dochodowość papierów 2-letnich podniosła się o 4 pb do 0,53 proc., 5-letnich wzrosła o 6 pb do 0,89 proc., a 10-letnich zwyżkowała o 7 pb do 1,36 proc.;

• We wtorek złoty zdecydowanie umocnił się wobec dolara: kurs USD/PLN spadł o 0,97 proc. do 4,16 zł. Notowania EUR/PLN obniżyły się o 0,3 proc. do 4,55 zł;

• Ministerstwo Finansów zaoferuje 21 maja obligacje o łącznej wartości 3-5 mld zł z serii OK0722, PS0425, WZ0525, WZ1129 i DS1030 - podał resort w komunikacie;

• Po gwałtownych wzrostach w poniedziałek, we wtorek większość głównych europejskich wartości straciła na wartości. Na zamknięciu sesji indeks Euro Stoxx 50 spadł o 0,32 proc., niemiecki DAX zwyżkował o 0,15 proc., francuski CAC 40 poszedł w dół o 0,89 proc., a brytyjski FTSE 100 stracił 0,77 proc.;

• Wtorkowa sesja na Wall Street przyniosła spadki, a indeks Dow Jones stracił prawie 400 punktów, kończąc tym samym serię trzech wzrostowych dni z rzędu. Dow Jones Industrial stracił 1,59 proc., S&P 500 zniżkował 1,05 proc., a Nasdaq Comp. poszedł w dół 0,54 proc.;

• Po raz pierwszy od lat 80-tych XX wieku Stany Zjednoczone zdecydowały o emisji 20-letnich obligacji, żeby w ten sposób wydłużyć termin zapadalności długu. Pierwsza aukcja tego rodzaju papierów o wartości 20 mld odbędzie się we środę.

#FIRMY I BRANŻE

• W I kwartale 2020 roku wartość inwestycji sfinansowanych przez firmy leasingowe, za pośrednictwem leasingu i pożyczki inwestycyjnej, wyniosła 15,9 mld zł, co oznacza spadek 13,2 proc. w porównaniu do zeszłego roku. Finansowanie udzielone przedsiębiorcom przez leasingodawców w kwietniu tego roku wyniosło 3,4 mld zł, czyli spadło blisko 50 proc. rdr - poinformował Związek Polskiego Leasingu;

• Polskie Linie Lotnicze LOT przedłużają zawieszenie lotów międzynarodowych do 14 czerwca tego roku;

• Ruszyła procedura odwoławcza ws. Tarczy Finansowej PFR - poinformował Polski Fundusz Rozwoju. Dotyczy to firm, które otrzymały już subwencję, ale w kwocie niższej niż wnioskowana;

• O odmrożenie festiwali w kolejnym etapie znoszenia restrykcji oraz finansowe i prawne wsparcie apelują do rządu organizatorzy blisko 100 tego typu wydarzeń, które odbywają się w Polsce, a z powodu pandemii koronowirusa zostały w tym roku odwołane lub przeniesione do internetu. "Sytuacja pandemiczna zatrzymała niemal wszystkie sektory gospodarki kreatywnej, w tym działalność instytucji kultury i przemysłów czasu wolnego. Z całą mocą uderzyła również w sektor festiwalowy" – napisali organizatorzy festiwali w liście do wicepremier Jadwigi Emilewicz;

• Od 24 maja 2020 r. zaczynają swój bieg postępowania prowadzone przez KNF, łącznie z tymi zamrożonymi - podał we wtorek Urząd Komisji Nadzoru Finansowego. Jak poinformowała Komisja, postępowania są odmrażane w związku z wejściem w życie ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2;

• Wejście w życie unijnego pakietu mobilności w sytuacji pandemii koronawirusa mocno uderzy w firmy transportowe z Europy Środkowo-Wschodniej. Unijne regulacje muszą być zmienione – przekonywali uczestnicy wideokonferencji poświęconej unijnym propozycjom nowych przepisów;

• Do blisko 2,7 tys. wzrosła we wtorek liczba górników, u których potwierdzono obecność koronawirusa. Spośród pięciu zatrzymanych z tego powodu kopalń, jak dotąd wydobycie węgla wznowiła - w ograniczonym zakresie - jedynie bytomska kopalnia Bobrek. Stopniowo przygotowują się do tego kolejne zakłady;

• W pierwszym kwartale Mercator Medical odnotował 204,5 mln zł przychodów wobec 121,6 mln zł przed rokiem. EBITDA wyniosła w tym czasie 35,3 mln zł wobec 1,7 mln zł rok wcześniej, a zysk netto 20,6 mln zł wobec straty przed rokiem na poziomie 3,5 mln zł. "Wyniki pierwszego kwartału nie są wynikami jednorazowymi. Takie wyniki nie będą trwały oczywiście wiecznie, ale jeszcze przez jakiś czas się utrzymają w związku z dużo wyższym popytem na rękawice niż przed pandemią" - powiedział Witold Kruszewski, członek zarządu ds. finansowych;

• Zarząd Nextbike Polska podjął decyzję o złożeniu wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego oraz wniosku o ogłoszenie upadłości. Nextbike Polska podał, że po przeanalizowaniu obecnej sytuacji finansowej spółki i skutków epidemii COVID-19 na działalność, zidentyfikował stan zagrożenia niewypłacalnością;

• Renault porozumiało się w sprawie otrzymania pożyczek od banków na kwotę 5 mld euro, które będą gwarantowane przez rząd Francji - wynika z ustaleń Reutersa. Według źródeł agencji, pożyczka zostanie udzielona bezpośrednio po zaaprobowaniu przez ministerstwo gospodarki i finansów Francji. Renault zakończyło 2019 rok ze stratą i już przed pandemią zmagało się ze słabnącym popytem na produkowane auta (Reuters);

• Koncern Skoda Auto rozpoczął testy na obecność koronawirusa u ok. 2300 polskich pracowników zakładów w Kvasinach na wschodzie Czech. Posiadanie negatywnego wyniku testu jest warunkiem codziennego przekraczania granicy. Badania mają potrwać do końca maja. Testy zorganizowała i finansuje Skoda Auto, która w Kvasinach produkuje modele Superb, Kodiaq i Karoq. Według opinii zawartej w piśmie związków zawodowych bez polskich pracowników transgranicznych zakłady te nie są w stanie przekroczyć 70 proc. planowanej produkcji. Łącznie w fabryce pracuje 9.000 osób. Polacy nie przystąpili jeszcze do pracy;

• Lufthansa poinformowała w liście do swoich pracowników, że spodziewa się uziemienia znacznej części swoich samolotów jeszcze w 2022 r. Linia, która posiadała w 2019 r. 763 samoloty, przewiduje, że 2021 r. ok. 300 samolotów będzie pozostawało na ziemi ze względu na obniżony popyt na podróże lotnicze. W 2022 roku ma to być wciąż około 200 maszyn. Z tego powodu firmy wchodzące w skład grupy mogą przeprowadzać dalsze redukcje zatrudnienia (Reuters).

#OPINIE I ANALIZY

• Na przeniesieniu części produkcji z Chin do innych krajów Polska mogłaby zyskać ponad 8,3 mld USD rocznie w formie dodatkowo wytworzonej wartości dodanej - szacują eksperci z PIE. W ocenie PIE, procesom delokalizacyjnym powinna sprzyjać m.in. poprawa stanu infrastruktury, natomiast barierami mogą być dostępność wykwalifikowanej kadry i rosnące koszty pracy;

• Zakładam, że rentowność długu 10-letniego będzie poruszać się w dającej przewidzieć się perspektywie w dość szerokim przedziale 1,30-1,60 proc. Ewentualna zmiana trendu może zostać zapoczątkowana, kiedy na rynek dotrą jakieś nowe impulsy z rynków bazowych – powiedział PAP Biznes główny ekonomista XTB Przemysław Kwiecień;

• PFR planuje najbliższą emisję obligacji na najbliższy piątek, a tenor i kwota emisji są w trakcie ustalania - poinformował PAP Biznes wiceprezes PFR Bartłomiej Pawlak;

• Jedną z możliwości zwiększenia skłonności do konsumpcji po obecnym kryzysie może być wprowadzenie instrumentów kreujących dochód permanentny - napisał na łamach "Obserwatora Finansowego" doradca prezesa NBP Andrzej Raczko;

• W krótkim okresie, jak wskazują pierwsze sygnały z rynku, nastąpiło załamanie popytu spowodowane głównie ograniczeniami w poruszaniu się. Wstrzymane zostały również wcześniej przygotowane transakcje, np. na skutek czasowego zawieszenia działalności kancelarii notarialnych - napisało Ministerstwo Rozwoju w materiale dot. projektu ustawy wprowadzającej ulgi w PIT dla osób nabywających mieszkania na rynku pierwotnym;

• Chociaż kryzys Covid-19 uderzył w całą Europę z pełną siłą, to wygląda na to, że niemiecka gospodarka wyjdzie z niego szybciej i z silniejszą pozycją niż większość jej sąsiadów. Pomimo, że Niemcy odnotują spadek PKB na poziomie -8,9 proc. w 2020 r., to znacznie ostrzejsza recesja prawdopodobnie wystąpi w południowych krajach europejskich, w szczególności w Hiszpanii (-11 proc.) i Włoszech (-11,4 proc.) - napisali ekonomiści Euler Hermes;

• „Jako Rezerwa Federalna możemy zrobić więcej, Kongres także może zrobić więcej” – powiedział Powell podczas przesłuchania przed Komisją Bankową Senatu USA w odniesieniu do propozycji kolejnej rundy programów pomocowych dla gospodarki dotkniętej negatywnymi skutkami pandemii koronawirusa. Powell dodał, że dotychczasowa odpowiedź gospodarcza Kongresu i Fedu na pandemię koronawirusa była największą reakcją w ostatnich dekadach na szok makroekonomiczny. „Pozostaje pytanie czy to wystarczy” – zastanawiał się Powell;

• To będzie historyczny krok dla Niemiec i Francji, a także dla całej Unii Europejskiej ponieważ, po raz pierwszy Niemcy i Francja staną razem, by przez wspólny dług sfinansować wydatki państw Unii Europejskiej - powiedział francuski minister finansów i gospodarki Bruno Le Maire (Reuters);

• Opiewający na 500 mld euro plan odrodzenia gospodarczego UE, którego utworzenie zaproponowali prezydent Francji Emmanuel Macron i kanclerz Niemiec Angela Merkel, pozwoli Europie wyjść z kryzysu i ją umocnić - ocenił minister finansów Niemiec Olaf Scholz. "Myślę, że to jest bardzo dobra wiadomość nie tylko dla gospodarki czy rynku pracy, ale też dla przyszłości Unii Europejskiej" - powiedział Scholz;

• Zapowiedź powstania eurofunduszu o wartości do 500 mld EUR dla krajów najbardziej dotkniętych przez epidemię, jaką ogłosili przywódcy Francji i Niemiec, jest pozytywnym zaskoczeniem – uważają analitycy Goldman Sachs;

• Kierująca Europejskim Bankiem Centralnym (EBC) Christine Lagarde stwierdziła w rozmowie z hiszpańskim dziennikiem “El Mundo”, że pomoc dla państw UE najbardziej doświadczonych przez kryzys spowodowany koronawirusem powinna się opierać na subwencjach i kredytach. Szefowa EBC oceniła, że europejski program ożywienia musi przewidywać “większą pomoc dla państw” najbardziej doświadczonych kryzysem spowodowanym epidemią. Jej zdaniem plan pomocowy powinien leżeć też “w interesie najbogatszych” państw, gdyż unijne gospodarki zostały ze sobą powiązane poprzez integrację handlową, szczególnie w strefie euro. Lagarde stwierdziła, że opowiada się za stworzeniem silnego funduszu pomocy państwom doświadczonym przez kryzys spowodowany koronawirusem, a także za dopracowaniem Paktu Stabilizacji i Wzrostu;

• We Włoszech otwartych zostało 90 proc. sklepów z odzieżą i 70 proc. lokali gastronomicznych - taki bilans przedstawiła krajowa Izba Handlu we wtorek, czyli w drugim dniu fazy odmrożenia biznesu po ponad dwóch miesiącach przerwy z powodu pandemii. Jak podkreślono, największy popyt po wznowieniu działalności handlowej odnotowano na bieliznę, koszule męskie i buty;

• Biuro Budżetowe Kongresu prognozuje, że w II kwartale 2020 roku gospodarka USA skurczył się, według metodologii SAAR, o 38 proc. Prognoza jest zbieżna z oczekiwaniami ekonomistów z Wall Street. Oddział Fed w Atlancie szacuje, na podstawie dotychczas opublikowanych w II kwartale danych, że spadek PKB w tym okresie wyniesie 42 proc.

#POLITYKA

• Ministerstwo Finansów chce rozszerzyć katalog zdarzeń wyłączających stosowanie stabilizującej reguły wydatkowej o stan epidemii - wynika z wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. W projekcie resort proponuje mechanizm stopniowego powrotu do pierwotnej reguły wydatkowej w ciągu 2-4 lat, w zależności od stanu finansów publicznych i sytuacji gospodarczej;

• Mam nadzieję, że wybory prezydenckie odbędą się 28 czerwca; bardzo wiele będzie zależało od tego, jak ustawa w tej sprawie będzie procedowana w Senacie - powiedział wicepremier, minister aktywów państwowych Jacek Sasin;

• Rząd 20 maja zajmie się projektem ustawy o nowej wersji tarczy antykryzysowej - podano w porządku obrad rządu. Rząd będzie omawiał projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami Covid-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw;

• Granica Kanady z USA pozostanie zamknięta przez kolejnych 30 dni – poinformował kanadyjski premier Justin Trudeau. Granicę zamknięto dla „nie niezbędnego” ruchu w marcu, decyzję przedłużono w kwietniu;

• Od 1 czerwca nie będzie konieczności przebywania na 14-dniowej kwarantannie w trakcie podróży między Bułgarią, Grecją i Serbią - poinformował we wtorek bułgarski premier Bojko Borisow po wideokonferencji z liderami tych państw. Na razie ustalono, że podróżni przy przekraczaniu granicy będą wypełniać oświadczenia zawierające ich dane osobowe, telefony do kontaktu oraz zapewnienie, że nie są chorzy na Covid-19. Prowadzone są również negocjacje z Rumunią w tej sprawie;

• Szef banku centralnego Hiszpanii (BdE) Pablo Hernandez de Cos skrytykował działania Unii Europejskiej podczas epidemii koronawirusa. Odpowiedź instytucji unijnych na kryzys wywołany rozprzestrzeniającą się chorobą uznał za “niewystarczającą”. Jak wynika z materiałów zamieszczonych we wtorek na stronie internetowej BdE, podczas poniedziałkowego wystąpienia przed komisją ds. finansów Kongresu Deputowanych, niższej izby parlamentu Hiszpanii, Hernandez de Cos wskazał, że spodziewał się, iż UE będzie działać z “większą siłą, lepszą koordynacją oraz szybciej”. Stwierdził, że obecnie oczekiwałby “ambitnej i opracowanej szybko” strategii konsolidacji podatkowej w UE, która byłaby wprowadzana zaraz po ustaniu epidemii;

• W liście do dyrektora generalnego Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Tedrosa Adhanoma Ghebreyesusa prezydent USA Donald Trump zapowiedział, że wstrzyma na stałe zamrożone czasowo płatności USA na rzecz WHO, jeśli nie przestanie ona działać w myśl interesów Chin. W liście wysłanym w poniedziałek Trump dał WHO na realizację swego żądania miesiąc;

• Szef MSZ Francji Jean-Yves Le Drian poinformował w wywiadzie dla stacji LCI, że dla osób przyjeżdżających do kraju z zagranicy po 20 maja obowiązkowa dotąd 14-dniowa kwarantanna, wprowadzona w związku z zagrożeniem koronawirusem, będzie dobrowolna;

• Brytyjski rząd rozważa stworzenie "mostów powietrznych" do krajów z niską liczbą zakażeń koronawirusem i zwolnienie przyjeżdżających z nich z kwarantanny, co pozwoliłoby na wyjazdy wakacyjne jeszcze tego lata - podaje dziennik "Times";

• Po stopniowym przywracaniu od piątku życia gospodarczego i rozluźnianiu obostrzeń społecznych w pięciu z 10 regionów Nowego Jorku, we wtorek będzie na to gotowa zachodnia część stanu z miastem Buffalo - poinformował gubernator stanu Andrew Cuomo. Aby pierwsza faza odmrażania była możliwa na obszarach wokół stolicy stanu, Albany, trzeba tam jeszcze zatrudnić więcej inspektorów sprawdzających kontakty osób zakażonych Covid-19. W regionach kwalifikujących się do odmrożenia mogą wznowić pracę firmy budowlane, produkcyjne i handel hurtowy. Z pewnymi ograniczeniami dotyczy to też sprzedaży detalicznej. Kryteriów umożliwiających otwarcie firm nie spełniają jeszcze m.in. hrabstwa Westchester oraz Rockland w środkowej części regionu Hudson. Niegotowe jest Long Island oraz miasto Nowy Jork;

• Odkąd premier Australii Scott Morrison zaczął zabiegać o niezależne śledztwo w sprawie pochodzenia koronawirusa, chińskie władze groziły bojkotem australijskich towarów, wstrzymały import części australijskiej wołowiny i nałożyły cła na jęczmień z tego kraju. Wprowadzone we wtorek taryfy antydumpingowe w wysokości ponad 80 proc. oznaczają praktyczne wstrzymanie eksportu australijskiego jęczmienia do Chin, który osiągał wartość około miliarda dolarów rocznie – oceniła agencja Reutera;

• Mieszkańcy Moskwy jeszcze długo będą musieli przestrzegać ograniczeń z powodu pandemii koronawirusa; spacery i zajęcia sportowe zostaną dozwolone, gdy skala nowych zakażeń nie będzie sięgać tysięcy, lecz setek lub mniej - oświadczył we wtorek mer Moskwy Siergiej Sobianin;

• Japonia wezwała we wtorek Światową Organizację Zdrowia (WHO), aby dopuściła Tajwan do obrad jej najwyższego organu decyzyjnego w charakterze obserwatora – podała agencja Kyodo. Według tajwańskiej agencji CNA taki apel wystosowało również siedem innych państw. (PAP Biznes)

tj/ luk/