"Złe banki" zapłaciły już 3,6 mld zł za ratowanie SKOK-ów, a to jeszcze nie koniec

W ostatnich latach przez kasy oszczędnościowo-kredytowe zwane SKOK-ami przetoczyło się prawdziwe tsunami. Od objęcia ich nadzorem KNF z 58 działających kas ubyło aż 14. Pięć kas zostało przejętych przez banki, dwie zostały wchłonięte przez inne kasy, sześć ogłosiło upadłość, a w jednej trwa postępowanie upadłościowe. Koszty dla sektora bankowego z tym związane są ogromne. Z ostatniego raportu KNF wynika, że to jeszcze nie koniec kłopotów SKOK-ów. W ciągu ostatnich dni KNF ustanowił zarządcę komisarycznego w kolejnych dwóch SKOK-ach.

3,6 miliarda złotych na wypłaty dla klientów SKOK z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

Dzisiaj trudno by było sobie wyobrazić, co by się stało z polskim sektorem finansowym, gdyby SKOK-i nie zostały wciągnięte pod Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Dla przypomnienia, dopiero od listopada 2013 roku oszczędności zdeponowane w SKOK-ach zaczęły być chronione przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG). Była to bardzo dobra wiadomość dla posiadaczy lokat w tych instytucjach. Oferowały one bowiem wyższe oprocentowanie niż banki komercyjne i uzyskały dodatkową ochronę. Najwyższe oprocentowanie wypłacał SKOK Wołomin – około 6%. Także bardzo wysokie odsetki były w SKOK-u Kujawiak i SKOK Polska. Jak wiadomo, nie ma jednak wyższego zysku bez ryzyka.

Szybko się okazało, że pieniądze, które były zgromadzone w BFG, głównie z wpłat dokonanych przez banki, trzeba użyć do ratowania depozytariuszy SKOK-ów. KNF wprowadził do wielu SKOK-ów nadzór komisaryczny, jednak sześć z nich trzeba było postawić w stan upadłości. Największe sumy BFG musiał zwrócić klientom właśnie tych SKOK-ów, które proponowały w 2013 roku najwyższe odsetki od lokat. SKOK Wołomin pochłonął aż 2,25 mld zł, SKOK Kujawiak 184 mln zł, a SKOK Polska – 172 mln zł. Dużym ciosem był też upadek SKOK Wspólnota w 2014 roku. BFG wypłacił wtedy 816 mln zł.

Bankructwa SKOK-ów pochłonęły lwią część środków BFG

W sumie, do 2016 roku, w przeciągu dwóch lat, wypłacono 3,6 mld zł. Czy to dużo? Dla porównania, od powstania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w 1995 roku do czasu objęcia SKOK-ów jego gwarancją, fundusz wypłacił 814 mln zł dla klientów 5 banków komercyjnych i 89 spółdzielczych. SKOK-i przebiły te koszty czterokrotnie w zaledwie dwa lata! Spowodowało to wzrost składki na BFG pod koniec 2014 roku o 89%.

Tabela 1. Środki wypłacone dla klientów niewypłacalnych SKOK-ów przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny

To jeszcze nie koniec. Zagrożonych SKOK-ów jest więcej, a z BFG znów będzie trzeba wypłacać pieniądze  Do połowy lipca KNF ustanowił zarządcę komisarycznego w 16 SKOK-ach i zaprosił banki do udziału w ich restrukturyzacji. Pięć SKOK-ów zostało przejętych przez banki, a dwa połączyły się z innymi SKOK-ami. Sześć SKOK-ów było w tak tragicznej sytuacji, że nie udało się ich uchronić przed upadłością (patrz Tabela 2).

W ciągu ostatnich dni o SKOK-ach znów zrobiło się głośno. Od końca lipca w SKOK Skarbiec trwa postępowanie upadłościowe. W czwartek, 4 sierpnia 2016 r. zarząd komisaryczny został ustanowiony w SKOK Jaworzno, a w poniedziałek, 8 sierpnia 2016 r. w SKOK Wybrzeże. Biorąc pod uwagę dotychczasową „statystykę”, 1 lub 2 z tych instytucji spowodują, że z BFG ponownie trzeba będzie wypłacać pieniądze.

Tabela 2. Sytuacja SKOK-ów, którym KNF ustanowił zarządcę komisarycznego.

Dlaczego sytuacja SKOK-ów jest taka zła?

Specyfiką SKOK-ów jest to, że większość kredytobiorców stanowią osoby prywatne (98%), które biorą kredyty na cele konsumpcyjne (88,6% wszystkich udzielonych kredytów). To odróżnia je od banków komercyjnych. Ponadto spłacalność kredytów w SKOK-ach jest o wiele gorsza, niż w bankach. W SKOK-ach aż 30% kredytów jest przeterminowanych, podczas gdy w bankach tylko 12% kredytów konsumpcyjnych jest niespłacanych w terminie.

Według danych KNF, co prawda większość, bo aż 32 SKOK-i (z 45 działających kas) mają współczynnik wypłacalności na dobrym poziomie przy normie ustawowej 5%, ale kontrolują one tylko 32% wszystkich aktywów (Wykres 1). Tak więc, aż 2/3 aktywów, jakie posiadają SKOK-i jest zagrożonych niewypłacalnością. Jeśli zostaną uwzględnione wszystkie korekty po ostatnich inspekcjach, to liczba zagrożonych aktywów może wzrosnąć aż do 89% (Wykres 2).

Wykres 1. Depozyty w kasach z uwzględnieniem poziomu współczynnika wypłacalności (lewa strona wykresu), depozyty po uwzględnieniu korekt inspekcji KNF (prawa strona wykresu).

Dodatkowo, 20 z 45 kas wykazuje straty. Jeśli zaś uwzględnimy ilość aktywów w nierentownych SKOK-ach, to okaże się, że te 20 kas odpowiada za 87% wszystkich zgromadzonych kapitałów. W sumie straty SKOK-ów w 2015 roku wyniosły 156 mln zł, w porównaniu do zysków pozostałych kas w wysokości 46 mln zł.

Na koniec czerwca 36 z 45 kas było objęte przez KNF postępowaniem naprawczym. Są wśród nich wszystkie nierentowne kasy (20 kas), ale także kasy, które są zagrożone wystąpieniem straty. Tym samym w sumie aż 96% aktywów posiadanych przez SKOK-i jest zobowiązane do realizacji działań naprawczych. Teraz do tego grona dołączyły kolejne 3 SKOK-i. Wszystko wskazuje jednak na to, że to jeszcze nie koniec tej historii.

Wykres 2. Aktywa kas zobowiązanych do realizacji działań naprawczych (w mln zł i procent wszystkich aktywów).

Prowadzi to niestety do smutnych wniosków, że w niedalekiej przyszłości możemy spodziewać się kolejnych upadłości, bądź przejęć SKOK-ów oraz dodatkowych obciążeń sektora bankowego z tym związanych. SKOK-i realizujące programy naprawcze mają 11,5 mld zł aktywów z czego około 10,5 mld zł aktywów jest realnie zagrożonych upadłością. Objęte programem naprawczym instytucje finansowe nie wpłacają nic na Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Pieniądze na ewentualne dalsze ratowanie SKOK-ów popłyną zatem od rentownych banków.