Alert europejski: Zdolności przesyłowe w UE - nowe wytyczne w przygotowaniu

W połowie wakacji Komisja Europejska uruchomiła konsultacje publiczne związane z rewizją wytycznych dot. długoterminowej alokacji zdolności przesyłowych. Inicjatywa – jak wskazuje organ wykonawczy UE – ma na celu poprawę zdolności uczestników rynku do zabezpieczania się przed ryzykiem cenowym na wewnętrznym rynku terminowym energii elektrycznej.

SUBSKRYBUJ NASZ NEWSLETTER LEGISLACYJNY

Terminowy rynek energii w UE

Jak informuje Komisja Europejska: „Europejski rynek terminowy energii elektrycznej boryka się z takimi problemami jak niewystarczająca płynność, bariery dla dostępności oraz brak konkurencji i przejrzystości. Wyzwania te uniemożliwiają uczestnikom rynku uzyskanie dostępu do skutecznych i wydajnych rynków terminowych w celu zabezpieczenia ich ekspozycji cenowej”.

Problemy te mają zostać rozwiązane już przez nową Komisję, która już w jednym z rozporządzeń (rozporządzeniu (UE) 2024/1747 aktualizującym rozporządzenie (UE) 2019/943) zobowiązała się do przeprowadzenia rewizji treści regulacji, dokonując tym samym oceny środków mających na celu poprawę zdolności uczestników rynku do zabezpieczania się przed ryzykiem cenowym na wewnętrznym rynku terminowym energii elektrycznej.

W tym miejscu nie można jednak pominąć kontekstu rynkowego: „Bezprecedensowy charakter kryzysu cen energii uwypuklił problem narażenia dostawców i odbiorców na zmienność cen energii elektrycznej w tych przypadkach, w których nie polegali oni w wystarczającym stopniu na rynkach terminowych energii elektrycznej, aby zabezpieczyć swoją ekspozycję cenową. Jest to kwestia mająca znaczenie dla UE, którą ze względu na skutki transgraniczne należy rozwiązać za pomocą działań podejmowanych na szczeblu unijnym. Postępująca integracja unijnych rynków energii elektrycznej wymaga ściślejszej koordynacji między zainteresowanymi stronami. Krajowe środki z dziedziny polityki w sektorze energii elektrycznej mają bezpośredni wpływ na sąsiadujące ze sobą państwa członkowskie ze względu na współzależność energetyczną, połączenia wzajemne sieci i trwającą integrację rynku energii elektrycznej”.

Wytyczne FCA

Kwestie dot. długoterminowej alokacji zdolności przesyłowych (FAC) ustanowione zostały w 2016 r. na mocy rozporządzenia wykonawczego. Aktualnie jednak rynek uległ zmianie i to również zdaje się dostrzegać sama Komisja, która w dokumencie przewodnim do konsultacji podreśla:

„Podaż instrumentów zabezpieczających i popyt na nie są rozproszone na różne obszary ofertowe i systemy obrotu, przy czym większość z nich boryka się z brakiem płynności, co uniemożliwia uczestnikom rynku skuteczne zabezpieczenie się przed ekspozycją cenową. Ten brak płynności jest szczególnie widoczny w przypadku instrumentów o dłuższym terminie zapadalności lub w mniejszych obszarach ofertowych, ale również w obszarach z dominującym lub zintegrowanym pionowo podmiotem rynkowym, który może zabezpieczyć swój portfel poza rynkiem zorganizowanym (transakcje wewnętrzne) albo powiązać dużą część swojego popytu za pomocą sieci umów dwustronnych. W strefach, w których jest niewiele aktywów rzeczowych, płynność jest również ograniczona. W rezultacie uczestnicy rynku w niepłynnych obszarach ofertowych napotykają trudności w dostępie do instrumentów rynkowych. Sytuacja ta uniemożliwia uczestnikom rynku pokrycie ryzyka cenowego, zagrażając tym samym równym warunkom działania. Może to również uniemożliwić dostawcom oferowanie odbiorcom końcowym umów w cenach stałych, co z kolei skutkuje brakiem odporności w czasach kryzysu”.

Dodatkowym elementem, który już dziś wpływa na rynek (a wpływ ten będzie się wyłącznie zwiększał) jest również tempo wdrażania OZE. Energia z tych źródeł może bowiem oddziaływać na potrzeby w zakresie zabezpieczeń, jak i na płynność na rynkach terminowych. Podobny wpływ na rynek ma także rozwoju samych umów na zakup energii elektrycznej, a także projektów umów różnicowych oraz dynamicznych.

Aby więc zachować funkcjonowanie systemu elektroenergetycznego oraz obrót i inwestycje w wymiarze transgranicznym, jak również poprawić efektywność obu tych aspektów organ wykonawczy UE doszedł do wniosku, że najlepszym sposobem zabezpieczenia będzie opracowanie nowego, wspólnego podejścia.

Przebieg procesu legislacyjnego

Obecne konsultacje publiczne uruchomione zostały 1 sierpnia, a zakończą się już 30 września br. To jednak nie koniec działań Komisji Europejskiej w tym obszarze. Wraz z rozpoczęciem nowej kadencji organu wykonawczego UE planowane jest także uruchomienie właściwych konsultacji tj. kwestionariusza. Z naszych informacji wynika jednak, że nie należy się go spodziewać szybko – planowany termin przyjęcia rozporządzenia wykonawczego dot. alokacji zdolności przesyłowych ma bowiem nastąpić dopiero w IV kwartale 2025 r.

Za całość prac odpowiedzialna jest m.in. Dyrekcja Generalna ds. Energii (DG ENER) wraz z Departamentem ds. Zielonej Transformacji i Integracji Systemów Energetycznych (ENER.C) oraz Wydziałem ds. Integracji Systemów (ENER.C.3). W tym miejscu warto odnotować, że dyrektorem Departamentu C jest obecnie Łukasz Koliński, wieloletni pracownik Komisji Europejskiej specjalizujący się w tej tematyce.

Co z tego wynika?

Jak podaje organ wykonawczy UE: „Działania UE mające na celu wyeliminowanie niedociągnięć w obecnej strukturze rynków terminowych energii elektrycznej wnoszą wartość dodaną, w szczególności w obszarze wymiany transgranicznej, ponieważ są one bardziej wydajne i skuteczne niż działania podejmowane przez poszczególne państwa członkowskie, co pozwala uniknąć fragmentarycznego podejścia. Środki zaproponowane w celu wyeliminowania niedociągnięć będą ambitniejsze i bardziej opłacalne, jeżeli zostaną oparte na wspólnych ramach prawnych i politycznych”.

Nowa Komisja Europejska oceni więc jakie zmiany powinny (lub też nie powinny) zostać wdrożone w kontekście częstotliwości i terminu zapadalności instrumentów międzyobszarowych, ich rodzaju (opcje/zobowiązania, obszar–obszar/obszar–hub). Rozważone zostaną także nowe sposobny na wzmocnienie rynku wtórnego oraz – co istotne – wprowadzenie wirtualnych hubów regionalnych.

Działania organu obejmą także odpowiedni zakres geograficzny, kwestię metodyki obliczania cen referencyjnych oraz ogólny wpływ praw przesyłowych na płynność rynku i dostępność produktów zabezpieczających.