Alert europejski: Parlament Europejski zajmie się przeglądem unijnych ram prawnych dot. odpadów. Na pierwszym planie żywność i tekstylia

5 lipca br. Komisja Europejska oficjalnie zaprezentowała efekt swoich prac związanych z przeglądem ram prawnych dot. odpadów. Nowelizacja przepisów swoim zasięgiem objęła głównie kwestie dot. producentów tekstyliów oraz żywności ustanawiając rozszerzoną odpowiedzialność producenta oraz właściwe rejestry na poziomie każdego z państw członkowskich.

Obszar legislacyjny:

Jak wskazuje Komisja Europejska: „Pomimo obowiązujących przepisów dotyczących odpadów w ciągu ostatnich dziesięciu lat ilość wytwarzanych odpadów wzrosła, w szczególności odpadów komunalnych. Analizy Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów pokazują, że UE nie jest na dobrej drodze do osiągnięcia swojego celu politycznego, czyli ograniczenia wytwarzania odpadów. W sprawozdaniu EEA […] stwierdzono, że państwa członkowskie rzadko ustalają cele i wskaźniki w swoich planach działania, co utrudnia monitorowanie tego, w jakim stopniu zapobiega się powstawaniu odpadów.

Co więcej: „W 2018 r. tylko 38 proc. wszystkich odpadów, a w 2019 r. 48 proc. odpadów komunalnych, poddano recyklingowi w UE, przy czym liczby te znacznie się różnią w poszczególnych państwach członkowskich – od 10 proc. do ponad 60 proc. Wstępne wnioski z ocen EEA na poparcie mechanizmu wczesnego ostrzegania wskazują, że w przypadku ponad połowy państw członkowskich istnieje ryzyko nieosiągnięcia wyznaczonych na 2025 r. celów w zakresie przygotowania odpadów komunalnych do ponownego użycia i ich recyklingu. Brak optymalnego zbierania, sortowania i przetwarzanie odpadów prowadzi do utraty zasobów oraz do bardziej odczuwalnych skutków dla środowiska i zdrowia ludzi. Niski współczynnik recyklingu, a także recyklaty niższej jakości wynikają częściowo z nieefektywnych systemów zbierania odpadów. Systemy te znacznie się różnią w całej UE. Są one uzależnione od warunków lokalnych i ogólnych wyborów w zakresie gospodarowania odpadami w państwach członkowskich. Nie zawsze funkcjonują one jednak w oparciu o zasady i praktyki, co do których udowodniono, że przynoszą optymalne wyniki w osiąganiu celów UE dotyczących przygotowania odpadów do ponownego użycia i recyklingu”.

W związku z powyższym Przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen, w swoim przemówieniu na temat stanu Unii Europejskiej z 14 września 2022 r. oraz w liście intencyjnym wysłanym do przewodniczącego Parlamentu Europejskiego i ówczesnej prezydencji w Radzie, ogłosiła, że Komisja przedstawi w 2023 r. przegląd ram dotyczących odpadów w celu ograniczenia ilości odpadów, w tym odpadów żywnościowych, oraz wpływu gospodarki odpadami na środowisko. Legislacja wynikająca z przeglądu zawarta została w obecnie opracowanej propozycji nowelizacji dyrektywy ws. odpadów (potocznie zwana odpadową). Celem w/w dokumentu jest poprawa ogólnych wyników środowiskowych gospodarki odpadami zgodnie z hierarchią postępowania i wdrożeniem zasady "zanieczyszczający płaci" (o której pisaliśmy już wcześniej).

Ścieżka legislacyjna:

Prekonsultacje inicjatywy uruchomione zostały w styczniu 2022 r. Już kilka miesięcy później (tj. w maju tego samego roku) uruchomione zostały konsultacje właściwe (kwestionariusz), który dostępny był dla zainteresowanych stron do sierpnia 2022 r. W ramach konsultacji zebrane zostało 731 stanowisk, w których dominowały te przesłane z Belgii (16%), Niemiec (13%) oraz Włoch (11%). Z Polski w konsultacjach zgłoszono wyłącznie 25 stanowisk, które odpowiadały za ok. 3% wszystkich odpowiedzi na prowadzone przez Komisję konsultacje.

Za przygotowanie dokumentu oraz nadzór nad procesem konsultacji odpowiedzialna była Dyrekcja Generalna ds. Środowiska (DG ENV) – wraz z Departamentem ds. Gospodarki o obiegu zamkniętym (ENV.B) oraz Wydziałem ds. Odpadów i Recyklatów (B.3). Obecnie uruchomiony został ostateczny etap konsultacji, którego celem jest zebranie dodatkowych uwag. Uwagi te zostaną następnie wykorzystane przy tworzeniu stanowiska Komisji do trylogów, które zostaną uruchomione podczas prac Parlamentu Europejskiego.

Propozycja dyrektywy została już skierowana do prac w Parlamencie Europejskim. Będą one przebiegały zgodnie z trybem zwykłej inicjatywy ustawodawczej. Obecnie trwa jednak etap przygotowawczy – za merytoryczne prace nad dyrektywą będą odpowiedzialne komisje: Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (ENVI), Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi (AGRI), Komisja Gospodarcza i Monetarna (ECON), Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów (IMCO) oraz Komisja Przemysłu, Badań Naukowych i Energii (ITRE). Na ten moment nie zostali jeszcze wybrani posłowie sprawozdawcy.

Co z tego wynika?

Nowelizacja dyrektywy o odpadach w szczególności ma na celu realizację 3 kluczowych celów – zgodnych z „Planem działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym” oraz równocześnie procedowaną inicjatywą na rzecz ograniczenia odpadów żywnościowych:

1. Zmniejszenie wytwarzania odpadów.

2. Usprawnienie selektywnej zbiórki odpadów w celu uzyskania optymalnych wyników recyklingu, w tym poprzez unikanie zanieczyszczenia odpadów nadających się do recykling.

3. Zwiększenie ilości zbieranych i przetwarzanych olejów odpadowych zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami.

Inicjatywa zintegruje także propozycję celów na poziomie UE w zakresie redukcji odpadów żywnościowych ogłoszonych w strategii UE „Od pola do stołu" („Farm to fork”) i zawierać będzie przepisy odnoszące się do kwestii odpadów związanych z produkcją tekstyliów (częściowo wynikające z opisanej już przez nas dedykowanej Strategii).

Wśród kluczowych kwestii zawartych w nowelizacji dyrektywy znajdują się regulacje odnoszące się do:

• Art. 22a i 22b – rozszerzonej odpowiedzialności producentów tekstyliów oraz utworzenia w każdym z państw członkowskich UE rejestru w/w producentów.

• Art. 29a – obligacji państw członkowskich UE do przeglądu i dostosowania swoich programów zapobiegania odpadów żywnościowych.