Alert europejski: Na ratunek dziurze ozonowej. Emisja F-gazów w UE blisko końca

16 stycznia 2024 r. Parlament Europejski w ostatecznym głosowaniu przyjął treść nowelizacji rozporządzania dot. F-gazów. Nowe rozporządzenia przewiduje całkowite wycofanie wodorofluorowęglowodorów (HFC) do 2050 r., a także wskazuje ścieżkę osiągnięcia tego celu w latach 2024-2049.

Zawiera również rygorystyczne wymogi zakazujące wprowadzania na rynek UE produktów zawierających F-gazy oraz konkretne daty wycofania się ze stosowania tych gazów w sektorach, w których przejście na ekologiczne alternatywy jest technologicznie i ekonomicznie wykonalne.

Obszar legislacyjny

Jak podaje Komisja Europejska: „Osiągnięcie celów wynikających z prawa klimatycznego, a także realizacja ambicji wynikających z porozumienia paryskiego wymagają wzmocnienia wszystkich instrumentów istotnych dla dekarbonizacji gospodarki UE. Rozporządzenie F-gazowe jest kluczowym instrumentem w odniesieniu do emisji fluorowanych gazów cieplarnianych. F-gazy to substancje chemiczne wytwarzane przez człowieka, które są bardzo silnymi gazami cieplarnianymi, często kilka tysięcy razy silniejszymi niż dwutlenek węgla. Obecnie emisje F-gazów stanowią 2,5% całkowitych emisji gazów cieplarnianych w UE, a w latach 1990-2014 ich całościowy udział w stosunku do wszystkich emitowanych gazów cieplarnianych uległ podwojeniu”. W tym miejscu warto zaznaczyć, że gazy fluorowane ( F-gazy), choć mniej znane, są powszechnie stosowane w urządzeniach AGD takich jak np. lodówki, klimatyzatory czy też pompy ciepła.

Pierwsze rozporządzenie dot. F-gazów zostało przyjęte w 2006 r. Prawie 10 lat później (w 2015 roku) weszła w życie nowelizacja, która proponowała daleko idące zmiany związane m. in. z:

„ograniczeniem całkowitej ilości najważniejszych F-gazów, które mogły być sprzedawane w UE począwszy od 2015 r. i stopniowym ich zmniejszaniem do poziomu 1/5 sprzedaży z 2014 r. w 2030 r.”,„zakazem stosowania F-gazów w wielu nowych typach urządzeń, dla których powszechnie dostępne są mniej szkodliwe alternatywy, takich jak lodówki w domach lub supermarketach, klimatyzacja, pianki i spraye”,„zapobieganiem emisji F-gazów z istniejących urządzeń poprzez wymogi kontroli, właściwego serwisowania i odzyskiwania gazów pod koniec okresu eksploatacji urządzeń”.

Głównym celem obecnie obowiązującego rozporządzenia była redukcji emisj F-gazów w UE o 2/3 do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 2014 r.

Ścieżka legislacyjna

Prekonsultacje związane z przeglądem obecnie obowiązującego rozporządzenia rozpoczęły się pod koniec czerwca 2020 r. Już trzy miesiące później uruchomiony został kwestionariusz konsultacyjny (ankieta), która miała posłużyć Komisji Europejskiej w analizach nad kształtem nowelizacji regulacji. Niestety analizy Komisji Europejskiej zbiegły się w czasie z pracami nad środkami zaradczymi związanymi z pandemią COVID-19 co wpłynęło na opóźnienie w pracach.

Ostatecznie 19 października 2021 roku Komisja Europejska – w nowym programie prac– ogłosiła, że w planach ma przedłożenie oficjalnej propozycji nowelizacji przepisów dot. fluorowanych gazów cieplarnianych. Działanie to zostało zrealizowane przez Dyrekcję Generalną ds. Klimatu (DG CLIMA) w kwietniu 2022 r. To właśnie wtedy projekt został oficjalnie zaprezentowany i przekazany do dalszych prac w Parlamencie Europejskim.

W Parlamencie Europejskim projekt procedowany był w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Prace prowadzone były m.in. w Komisji Ochrony Środowiska, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (ENVI), a na posła sprawozdawcę wyznaczony został Bas Eickhout (Zieloni). Pierwsze sprawozdanie Komisji zostało przyjęte 1 marca 2023 r. Już miesiąc później zaprezentowane zostało także stanowisko Rady UE i formalnie rozpoczął się proces negocjacji. Trylogi ostatecznie zakończyły się porozumieniem osiągniętym 5 października 2023.

Wraz z osiągnięciem porozumienia, uzgodniona treść rozporządzenia oczekiwała na głosowanie podczas sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego. Głosowanie nad regulacją odbyło się 16 stycznia 2024 r., a jej treść została przyjęta przy 457 głosach „za”, 92 głosach „przeciw” i 32 posłach „wstrzymujących się”. Ostatnim etapem przed publikacją treści rozporządzenia w Dzienniku Urzędowym UE jest oficjalne zatwierdzenie przez Radę.

Co z tego wynika?

Przyjęta przez Parlament Europejski regulacja zakłada całkowite wycofanie się z wykorzystywania F-gazów w UE do 2050 r. Co więcej, produkcja tego rodzaju gazów na terenie UE będzie stopniowo zmniejszana, aż do osiągnięcia minimum zgodnie ze ścieżką oraz limitami wskazanymi w załącznikach do rozporządzenia. W 2040 r. zapowiedziany został także przegląd, którego celem będzie określenie zapotrzebowania poszczególnych sektorów dziś stosujących tego rodzaju gazy wraz z uwzględnieniem możliwości technologicznych, ekonomicznych oraz dostępności alternatyw.

Co istotne, rozporządzenie „wprowadza zakaz wprowadzania do obrotu kilku kategorii produktów i urządzeń zawierających HFC, w tym niektórych domowych lodówek, agregatów chłodniczych, pianek i aerozoli. Przyspieszone zostały niektóre terminy wprowadzenia w/w zakazu i rozszerzono go na produkty wykorzystujące F-gazy o niższym współczynniku ocieplenia globalnego”.

Sam dokument jest niezwykle ważny w kontekście stosowania małych (12kW) monoblokowychpomp ciepła oraz klimatyzatorów. Tego rodzaju urządzenia będą musiały całkowicie zniknąć z rynku do 2032 r. Urządzenia typy „split” będą mogły być sprzedawane ciut dłużej, bo wyłącznie do 2035 r. W regulacji przewidziano jednak wyjątki, które dot. przypadków, w których urządzenia będą niezbędne do spełnienia określonych wymogów bezpieczeństwa.

To jednak nie wszystko… Rozporządzenie „wprowadza zakaz stosowania niektórych urządzeń potrzebnych do naprawy i serwisowania urządzeń wykorzystujących F-gazy. Od 2025 r. serwisowanie urządzeń chłodniczych wykorzystujących gazy F o wysokim współczynniku ocieplenia globalnego będzie zakazane, chyba że gazy te zostaną poddane regeneracji lub recyklingowi. Podobny zakaz zostanie wprowadzony w odniesieniu do serwisowania urządzeń klimatyzacyjnych i pomp ciepła do 2026 r., z odstępstwem dla gazów odzyskanych lub poddanych recyklingowi do 2032 r.”.