Alert europejski: Stan Unii Energetycznej 2024 r. Mimo poprawy na horyzoncie nowe problemy…

11 września 2024 r. Komisja Europejska opublikowała sprawozdanie na temat stanu Unii Energetycznej na 2024 r. Wraz z dokumentem zaprezentowane zostały również sprawozdania szczegółowo omawiające działania poszczególnych państw UE. Polska – choć z drobną poprawą – wciąż znacząco odstaje od innych krajów członkowskich.

SUBSKRYBUJ NASZ NEWSLETTER LEGISLACJI EUROPEJSKIEJ

Unia Energetyczna – stan na 2024 r.

O samej Unii Energetycznej pisaliśmy już w naszej publikacji w ubiegłym roku (LINK). Wtedy też dokonywaliśmy syntetycznej analizy sprawozdania obejmującego 2023 r. W tym roku jednak postanowiliśmy ponownie przyjrzeć się osiągniętym postępom, gdyż ostatni okres, choć obfity w rekordy w obszarze OZE przyniósł również nowe wyzwania.

Nie sposób nie zacytować tu bezpośrednio samej Komisji Europejskiej, która we wstępie do swojego 20-stronicowego sprawozdania jasno stwierdza, że: „W ciągu ostatnich kilku lat tempo instalacji odnawialnych źródeł energii osiągnęło rekordowy poziom. UE zmniejszyła również swoją zależność od rosyjskiego gazu kopalnego, a poprawa efektywności energetycznej ograniczyła zużycie. Jednak bezpieczeństwo energetyczne UE wciąż napotyka problemy, począwszy od zależności od importu i ryzyk związanych z bezpieczeństwem, po rosnące zagrożenia związane ze zmianami klimatu i degradacją środowiska. Przemysł europejski stoi przed znacznym wyzwaniem dla swojej konkurencyjności z powodu rosnącej konkurencji ze strony Chin, dużych różnic w cenach energii w porównaniu do innych konkurentów przemysłowych, takich jak USA oraz potencjalnych strategicznych zależności w zakresie technologii czystej energii. Obywatele również stawiają czoła wysokim rachunkom za energię, co w połączeniu z rosnącymi kosztami życia dodatkowo zmniejsza ich siłę nabywczą".

Kluczowe osiągnięcia wymienione w raporcie

Poza precyzyjnym określeniem podjętych działań, zrealizowanych celów, Komisja zwyczajowo przedstawiła także osiągnięcia z ostatnich 12 miesięcy. Wśród nich wyróżnić można m.in.:

• Przyjęcie wszystkich kluczowych dokumentów dot. energii i klimatu w ramach pakietu „Fit for 55”.
• Spadek emisji GHG o 32,55% w porównaniu z rokiem 1990, podczas gdy gospodarka UE wzrosła w tym samym okresie o około 67% (co pokazuje rozdzielenie wzrostu gospodarczego od emisji).
• Dla emisji objętych systemem ETS – spadek emisji o 15,5% w 2023 r. w porównaniu z poziomem z 2022 r. Dzięki temu emisje ETS są teraz około 47% poniżej poziomów z 2005 r., co oznacza, że są na dobrej drodze do osiągnięcia celu na 2030 r., który wynosi -62%.
• Osiągnięcie poziomu 18% redukcji zapotrzebowania na gaz - oznacza to oszczędność ok. 138 mld m3 tego surowca. Import rosyjskiego gazu (rurociągi i LNG) spadł z 45% udziału w całości importu gazu do UE w 2021 r. do jedynie 18% do sierpnia 2024 r.
• Osiągnięcie nowego poziomu zapełnienie magazynów gazu – na dzień 1 kwietnia 2024 r. poziom ten wyniósł 59% pojemności, co było nowym rekordem na zakończenie sezonu zimowego. W tym miejscu warto również dodać, że 19 sierpnia 2024 r. UE osiągnęła cel 90% pojemności magazynowej gazu, co oznacza ponad 2 miesięczne wyprzedzenie ustalonego terminu.
• Co ważne – „Energia wiatrowa wyprzedziła generację gazu, stając się drugim co do wielkości źródłem energii elektrycznej w UE po energii jądrowej. Dzięki instalacji 56 GW nowej energii słonecznej w 2023 r. UE ustanowiła kolejny rekord, po dodatkowych 40 GW zainstalowanych w 2022 r. Energia wiatrowa na lądzie i morzu w UE osiągnęła łączną moc zainstalowaną 221 GW (201 GW na lądzie, 19 GW na morzu), z czego 16 GW zostało zainstalowanych w 2023 r.”.

Jak na tym tle przedstawia się Polska?

Celem przypomnienia zacytujemy naszą ubiegłoroczną publikację: „Wraz z oficjalnym sprawozdaniem na temat unii energetycznej opublikowane zostały także dane (fiszki) odnoszące się do bezpośrednio do działań Polski”. Wśród nich znalazły się stwierdzenia takie jak:

• Paliwa kopalne posiadają ok. 86% udział w polskim miksie energetycznym (średnia unijna wynosi 69%). Odnawialne źródła energii odpowiadają za pozostałe 14%. Tu jednak należy podkreślić, że w kontekście sektora wytwarzania energii paliwa kopalne stanowią 78,5% całości.
• Poziom wdrażania inteligentnych systemów elektroenergetycznych w gospodarstwach domowych stabilnie rośnie. W 2023 r. wyniósł on 27% (w 2022 r. wskaźnik ten wyniósł 18,7%).\
• W 2022 r. zużycie energii pierwotnej w Polsce wyniosło 98,6 Mtoe, o 5,2% mniej niż w 2021 r., podczas gdy zużycie energii końcowej wyniosło 72,4 Mtoe, o 3,6% mniej niż w 2021 r.
•  Z 682 gCO2eq/2015EUR Polska wciąż plasuje się powyżej średniej UE pod względem intensywności emisji gazów cieplarnianych w kontekście PKB. Z 9 tCO2eq/2015EUR na mieszkańca, Polska znajduje się powyżej średniej UE pod względem emisji gazów cieplarnianych w przeliczeniu na mieszkańca.

Choć wyniki dla Polski pokazują poprawę to wciąż nie są one zadowalające dla Komisji Europejskiej. W „fiszce” wylistowane zostały dodatkowo środki finansowe, którymi dysponuje nasz kraj na transformację energetyczną. Potencjalnie może oznaczać to, że argument braku odpowiednich zasobów finansowych został niejako wytrącony z ręki polskiego rządu podczas dyskusji dot. tempa transformacji z unijnym organem wykonawczym.

Co z tego wynika?

Jak podaje organ wykonawczy UE: „Nowe i pojawiające się wyzwania, takie jak luka ambicji w zakresie celów dotyczących odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, wzrost ubóstwa energetycznego, różnice cen energii w porównaniu do innych globalnych konkurentów oraz ryzyko nowych strategicznych zależności krytycznych, wymagają w nadchodzących latach zdecydowanej reakcji politycznej i zwiększenia wysiłków zarówno na poziomie UE, jak i państw członkowskich, poprzez większą koordynację, integrację rynków i wspólne działania. […] Wszystkie państwa członkowskie muszą zintensyfikować wysiłki, aby zapewnić wystarczający poziom ambicji i zagwarantować, że Unia Europejska będzie na dobrej drodze do osiągnięcia swoich zbiorowych celów energetycznych i klimatycznych na 2030 rok".