Alert legislacyjny: rząd przyjmuje prawo wodorowe i wprowadza ułatwienia dla fotowoltaiki

W poniedziałek 14 października 2024 r. rząd przyjął prawo wodorowe i ustawę nowelizującą ustawę o oze. Jeden z projektów wprowadza długo wyczekiwane zręby rynku wodoru w Polsce. Drugi z nich wprowadza przede wszystkim zmiany w mechanizmie net-billing.

SUBSKRYBUJ DARMOWY NEWSLETTER LEGISLACYJNY

Obszar – rynek wodoru, kamienie milowe KPO, proces inwestycyjny, fotowoltaika i net-billing

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (projekt UD 36) ma na celu uregulowanie rynku wodoru w Polsce oraz ustanowienie przyjaznego otoczenia regulacyjnego poprzez wprowadzenie całej gamy pojęć dotyczących przesyłu, dystrybucji, sprzedaży i magazynowania wodoru. Projekt zawiera także przepisy nowelizujące ustawę Prawo budowlane.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (projekt UD 41) ma natomiast przyśpieszyć proces wydawania zezwoleń w zakresie oze, przesunąć w czasie wejście w życie przepisów o prosumencie wirtualnym i wprowadzić zmiany w systemie net-billing.

Ścieżka legislacyjna

14 października 2024 r. projekty ustaw zostały przyjęte przez Radę Ministrów i zostały skierowane do Sejmu.

Pojęcie wodoru, spełnienie kamieni milowych, zmiany w prawie budowlanym, CSIRE, prosument wirtualny i net-billing

Przyjęty przez rząd projekt prawa wodorowego wprowadza definicje następujących pojęć:

•    wodór odnawialny - wodór wytworzony z odnawialnego źródła energii;
•    wodór niskoemisyjny - wodór pochodzący ze źródeł nieodnawialnych;
•    wodór odnawialny pochodzenia niebiologicznego - wodór wytworzony z odnawialnego źródła energii, który spełnia określone kryteria wynikające z prawa europejskiego;
Rząd proponuje również wprowadzenie do polskiego porządku prawnego pięciu nowych operatorów:
•    operatora systemu połączonego gazowo-wodorowego;
•    operatora systemu połączonego wodorowego;
•    operatora systemu przesyłowego wodorowego;
•    operatora systemu dystrybucyjnego wodorowego;
•    operatora systemu magazynowania wodoru.

Projektowane przepisy mają na celu uregulowanie rynku wodoru jedynie w zakresie, w jakim nie będzie on transportowany siecią gazową. Przesył siecią gazową nadal będzie podlegał reżimowi regulacyjnemu dla gazu, jednak w regulacjach dla gazu pojawia się możliwość domieszkowania wodoru. Należy także dodać, że projekt przewiduje unbundling czyli rozdział działalności przesyłowej od wytwarzania lub obrotu wodorem, polegający na tym, że właścicielem sieci przesyłowej nie może być podmiot wytwarzający wodór lub zajmujący się obrotem wodorem.

Poza tym projekt ustawy przewiduje szereg obowiązków dla podmiotów działających w branży wodorowej tj.: obowiązek uzyskania koncesji dla prowadzenia działalności w zakresie magazynowania wodoru (z wyjątkiem lokalnego magazynowania w małych instalacjach magazynowych wodoru) oraz obrotu wodorem w przypadku gdy roczna wartość obrotu przekracza równowartość 1000000 euro, składanie sprawozdań z działalności wodorowej oraz prowadzenie ewidencji księgowej. Warto również dodać, że postępowanie koncesyjne i wyznaczeniowe w przypadku operatora systemu przesyłowego wodorowego oraz operatora systemu dystrybucyjnego wodorowego ma ulec połączeniu.

Prezes URE otrzyma natomiast dodatkowe uprawnienia i obowiązki, takie jak certyfikowanie i wyznaczanie operatorów systemów wodorowych.

Projekt wprowadza również zmiany dotyczące procesu inwestycyjnego polegające m.in. na tym, że pozwolenia na budowę nie będzie wymagała budowa sieci wodorowych o ciśnieniu roboczym nie wyższym niż 0,5 MPa, przyłączy wodorowych czy instalacji do wytwarzania wodoru w procesie elektrolizy wraz z infrastrukturą towarzyszącą o łącznej mocy nieprzekraczającej 10 MW.

Projekt ustawy nowelizującej ustawę o oze zakłada, że w związku z planowanym rozpoczęciem działania Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE) na dzień 1 lipca 2025 r. konieczne jest uspójnienie przepisów i przesunięcie na datę 2 lipca 2025 r. wejścia w życie regulacji, których stosowanie jest uzależnione od funkcjonowania CSIRE, tj. instytucji prosumenta wirtualnego.

Projekt zakłada także uproszczenie procedur w obszarze odnawialnych źródeł energii w zakresie:

1) wydawania decyzji o pozwoleniu na budowę w przedmiocie robót budowlanych; 
2) wydawania warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej oraz ciepłowniczej; 
3) wydawania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej lub koncesji na wytwarzanie ciepła; 
4) wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach; 
5) dokonywania wpisu do rejestru wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w małej instalacji w zakresie małych instalacji.

Zmiany będą obejmować budowę instalacji OZE, które wykorzystują energię słoneczną do produkcji energii, a także magazynów energii elektrycznej, pomp ciepła, urządzeń i instalacji niezbędnych do podłączenia do sieci. Dodatkowo, przewidują one prace związane z remontem, odbudową, przebudową, nadbudową lub rozbudową istniejących instalacji OZE.

Projekt ustawy wprowadza także zmiany dotyczące systemu net-billing. Od 1 lipca 2024 roku prosumenci będą mogli wybrać sposób rozliczania – albo w obecnym systemie net-billing opartym na miesięcznej cenie rynkowej energii elektrycznej, albo w nowym systemie, który będzie opierał się na godzinowej cenie rynkowej energii. Prosumenci będą mogli dokonać tego wyboru poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia u swojego sprzedawcy energii. Zachętą do przejście na rozliczanie według godzinowej ceny energii będzie możliwość uzyskania zwrotu 30% nadwyżki energii, którą prosument wcześniej oddał do sieci.

Warto również nadmienić, że projekt przewiduje dostosowanie ulg dla odbiorców energochłonnych do unijnych wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu i środowiska oraz cele związane z energią. Aktualizacji ma także ulec lista sektorów objętych systemem wsparcia.

Co z tego wynika?

Ustawa wprowadzająca do polskiego porządku prawnego przepisy regulujące tematykę wodoru to bardzo potrzebna ustawa, gdyż gospodarka nie może funkcjonować bez regulacji dotyczących gazu mającego stanowić jeden z fundamentów transformacji energetycznej.

Wprowadzenie pojęć sieci przesyłowej, sieci dystrybucyjnej wodorowej oraz magazynowania wodoru należy uznać za korzystne, ponieważ są one ukształtowane na podobieństwo obowiązującego w Polsce systemu przesyłu i dystrybucji gazu czy energii elektrycznej przez co poruszanie się w nich nie powinno nastręczać trudności.

Pozytywnie należy również ocenić wprowadzenie koncesji tylko dla działalności prowadzonej w zakresie magazynowania wodoru i obrotu wodorem jedynie w przypadkach, gdy roczna wartość obrotu przekracza równowartość 1.000.000 euro, ponieważ z pewnością ułatwi to życie przedsiębiorcom i ograniczy biurokrację. Wydaje się, że w podobnym tonie można się wyrazić o zamiarze wprowadzenia połączenia postępowania koncesyjnego i wyznaczeniowego dla operatora systemu przesyłowego oraz dystrybucyjnego wodorowego, gdyż może to przyspieszyć tworzenie tych operatorów, obniżyć koszty ich funkcjonowania oraz ułatwić prowadzenie bieżącej działalności.

Optymizmem napawa również fakt, że wobec braku infrastruktury wodorowej autorzy projektu zdecydowali się na wprowadzenie pojęcia operatora systemu połączonego gazowo-wodorowego, co umożliwi wykorzystanie potencjału operatorów rynku gazowego w początkowej fazie rozwoju rynku wodoru.

Ustawa ma także co warto podkreślić wydźwięk polityczny, gdyż stworzenie przyjaznego otoczenia regulacyjnego dla wodoru jest jednym z warunków uzyskania przez Polskę środków z KPO.

Zmiany proponowane przez rząd w zakresie fotowoltaiki są natomiast w pewnym zakresie konieczne i logiczne, gdyż przesunięcie rozpoczęcia funkcjonowania CSIRE wymusza przesunięcie wejścia w życie przepisów z nim związanych czyli dotyczących prosumenta wirtualnego.

Zmiany w prawie dotyczące budowy instalacji OZE można uznać za korzystne dla prosumentów, ponieważ uproszczenia w procedurach budowlanych zawsze ułatwiają realizację inwestycji. Problem jednak tkwi w tym, że zmiany w systemie net-billing mogą zniechęcić do inwestycji w fotowoltaikę, co sprawia, że nowe przepisy budowlane mogą mieć mniejsze znaczenie dla inwestorów. Obecne przepisy regulujące net-billing są mało korzystne dla prosumentów, ponieważ za nadwyżkę energii oddaną do sieci mogą oni odzyskać jedynie 20%, płacąc dodatkowo za rozliczenie w systemie miesięcznym. W systemie godzinowym, choć prosument mógłby odzyskać 30% nadwyżki, koszty rozliczenia mogą być mniej przewidywalne i wyższe, ponieważ ceny energii są bardziej zmienne w ujęciu godzinowym niż dziennym. Kłopot z nowych regulacjami zasadza się nie tylko na aspektach prawnych, ale także na realiach technicznych systemu elektroenergetycznego. Z jednej strony OZE są wspierane regulacyjnie i finansowo w UE, z drugiej strony niestabilność tych źródeł energii oraz stan sieci elektroenergetycznych utrudniają ich efektywne wykorzystanie. Dlatego już poprzedni rząd zaczął hamować ich rozwój poprzez system net-billing, a obecny rząd wydaje się podążać w tym samym kierunku.