Europa na rozdrożu: wyzwania dla banków centralnych i stabilność gospodarcza w czasach niepewności
Współczesna gospodarka stoi w obliczu licznych wyzwań, takich jak napięcia geopolityczne, presja inflacyjna czy zmieniająca się dynamika konkurencji na globalnych rynkach. Ostatnie tygodnie pokazują to wyjątkowo dobitnie. W tej zmieniającej się sytuacji kluczowe znaczenie mają trafne decyzje ekonomiczne oraz międzynarodowa współpraca, szczególnie na polu europejskim. Istotne jest także zachowanie niezależności instytucji odpowiedzialnych za politykę pieniężną.
Warszawa Gospodarzem debaty o przyszłości rynków finansowych UE
W dniach 11–12 kwietnia 2025 r. w Warszawie odbyło się nieformalne posiedzenie Rady UE ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN). Na zaproszenie prof. Adama Glapińskiego, Prezesa NBP, w spotkaniu uczestniczyli m.in. Christine Lagarde, prezes Europejskiego Banku Centralnego oraz szefowie banków centralnych państw Unii Europejskiej. Obecni byli także ministrowie finansów krajów UE oraz przedstawiciele Komisji Europejskiej. Rozmowy dotyczyły m.in. konkurencyjności rynków finansowych UE oraz wpływu zmian w światowym handlu na ich stabilność. Rozmawiano także o konkurencyjności europejskich rynków finansowych w kontekście ich zdolność do wspierania inwestycji w obliczu zmian w globalnym handlu.
NBP: Potrzeba nowych rozwiązań dla europejskich finansów
W trakcie spotkania prezes Narodowego Banku Polskiego prof. Adam Glapiński zwrócił uwagę na znaczenie długofalowego podejścia do polityki gospodarczej. Podkreślił również konieczność wzmacniania konkurencyjności unijnych rynków finansowych i zachęcania do większego udziału kapitału prywatnego w inwestycjach.
„Przede wszystkim powinniśmy pozostać pragmatyczni. Rynki finansowe są z natury zmienne, czasami ceny oddalają się od fundamentów, a inwestorzy przesadnie reagują na niepewność. Dlatego my – decydenci – powinniśmy zachować spokój i skupiać się nadal na długoterminowych problemach i wyzwaniach” – wskazywał prof. Adam Glapiński.
Wśród postulatów znalazła się propozycja wprowadzenia instrumentów, które umożliwiłyby gospodarstwom domowym przenoszenie części oszczędności z depozytów bankowych na rynek kapitałowy, co mogłoby przyczynić się do zwiększenia dostępnych środków na finansowanie innowacji.
„Jednym z długoterminowych wyzwań jest obecnie pilna potrzeba zwiększenia konkurencyjności europejskich rynków finansowych. Wiele lat temu zgodziliśmy się co do tego, że banki odgrywają zbyt dużą rolę w europejskiej gospodarce. Nadszedł najwyższy czas, aby to zmienić. Banki nie wypełniają swoich zadań, jeśli chodzi o finansowanie sektora przedsiębiorstw, w szczególności – innowacyjnych projektów. Dlatego możemy rozważyć wprowadzenie zachęt dla gospodarstw domowych, aby przeniosły część swoich dużych oszczędności z banków na rynek kapitałowy” – powiedział prof. Adam Glapiński podczas wspólnego spotkania ministrów finansów i prezesów banków centralnych UE.
Unia oszczędności i inwestycji z uwzględnieniem zróżnicowania krajów UE
Rozważano również koncepcję europejskiej Unii Oszczędności i Inwestycji. NBP wskazywał na potrzebę dostosowania jej rozwiązań do różnic pomiędzy państwami członkowskimi, m.in. w zakresie poziomu oszczędności i struktury źródeł finansowania. Kluczowe będzie zapewnienie sprawiedliwego podziału korzyści w ramach tej inicjatywy.
„Po pierwsze, rozwiązania w ramach Unii Oszczędności i Inwestycji powinny uwzględniać różnorodność krajów UE. Ta różnorodność dotyczy przede wszystkim poziomu oszczędności gospodarstw domowych, stopnia ufinansowienia i źródeł finansowania realnej gospodarki. Po drugie, musimy zapewnić, by Unia była zaprojektowana w sposób, który sprawiedliwie rozdziela korzyści pomiędzy wszystkich obywateli UE” – wskazywał prezes NBP.
„W Warszawie omówiliśmy szereg ważnych zagadnień, m.in. konkurencyjność europejskich rynków finansowych oraz ich rolę w finansowaniu inwestycji, w tym inwestycji wysokiego ryzyka. Wymieniliśmy także poglądy na temat założeń Unii Oszczędności i Inwestycji oraz działań niezbędnych do jej wdrożenia. To były owocne rozmowy – spotkania tego rodzaju są niezwykle potrzebne w obliczu wyzwań, przed którymi stoją dziś gospodarki: globalna, europejska i polska” – podsumował prezes NBP.
Znaczenie niezależności banków centralnych w dynamicznie zmieniającym się świecie gospodarczym
W wymagającym i niepewnym otoczeniu, w jakim znalazły się współczesne gospodarki, szczególnego znaczenia nabiera niezależność banków centralnych. Niezależność ta pozwala na podejmowanie decyzji na podstawie danych ekonomicznych, a nie krótkoterminowych interesów politycznych.
Zarówno prof. Glapiński, jak i Christine Lagarde wielokrotnie w swoich wystąpieniach wskazywali, że wpływ polityki na decyzje monetarne może prowadzić do zwiększenia zmienności makroekonomicznej i osłabienia zaufania do instytucji finansowych. Ostatnie wydarzenia w USA są tego dobitnym przykładem.
Doświadczenia Polski: działania antyinflacyjne i stabilność
NBP zwraca uwagę, że dzięki utrzymaniu niezależności możliwe było szybkie podjęcie działań antyinflacyjnych w czasie globalnych kryzysów. Już w 2021 r. bank rozpoczął cykl podwyżek stóp procentowych, wyprzedzając działania Europejskiego Banku Centralnego o dziewięć miesięcy. W II kwartale 2024 r. inflacja w Polsce obniżyła się do 2,5%, czyli była zgodna z celem inflacyjnym banku centralnego.
W Polsce niezależność NBP jest zagwarantowana przez Konstytucję RP oraz ustawę o NBP. Także prawo unijne uznaje niezależność banków centralnych za fundament stabilności gospodarczej. Przepisy te stanowią formalną ochronę przed naciskami politycznymi.
Znaczenie niezależności banku centralnego dla obywateli i gospodarki
Niezależność banku centralnego wpływa bezpośrednio na poziom inflacji, raty kredytowe i wartość oszczędności obywateli. Umożliwia skuteczne reagowanie na kryzysy i wspiera długofalowe bezpieczeństwo gospodarcze kraju. Przypadki krajów, gdzie banki centralne uległy presji politycznej, pokazują, że może to prowadzić do destabilizacji finansowej.
Prezes NBP wielokrotnie publicznie podkreślał, że niezależność banków centralnych jest kluczowa dla utrzymania stabilności makroekonomicznej, ograniczenia ryzyka inflacyjnego i budowania zaufania inwestorów. W kontekście rosnącej niepewności geopolitycznej i globalnych wyzwań gospodarczych, utrzymanie tej niezależności powinno pozostać jednym z priorytetów polityki gospodarczej w Polsce i całej Unii Europejskiej.
Materiał Partnera
