Alert europejski: Co dalej z Unią Energetyczną?
6 lipca br. Komisja Europejska uruchomiła konsultację publiczne związane z planowanym przeglądem rozporządzenia w sprawie zarządzania unią energetyczną. Sprawozdanie, które zostanie przygotowane przez Komisję po zakończeniu konsultacji może być impulsem do zmian legislacyjnych w/w rozporządzenia.
Obszar legislacyjny:
Powołanie do życia tzw. „unii energetycznej” było jednym z kluczowych priorytetów politycznych Komisji Europejskiej pod przewodnictwem Jean’a-Claude Junckera. Głównym celem inicjatywy było zapewnienie wszystkim konsumentom tj. zarówno konsumentom indywidualnym, jak i przedsiębiorstwom „bezpiecznej, zrównoważonej, konkurencyjnej i przystępnej cenowo energii”.
Komunikat z dnia 25 lutego 2015 r. pn. „Strategia ramowa na rzecz stabilnej unii energetycznej opartej na przyszłościowej polityce w dziedzinie klimatu” [COM(2015)80], zapowiadający stworzenie w/w unii przedstawiał 5 strategicznych filarów:
1. Bezpieczeństwo, solidarność i zaufanie – rozumiane jako dywersyfikacja źródeł energii w Europie i zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez solidarność i współpracę między krajami UE.
2. W pełni zintegrowany wewnętrzny rynek energii – związane z umożliwieniem swobodnego przepływu energii przez UE dzięki odpowiedniej infrastrukturze i bez barier technicznych lub regulacyjnych.
3. Efektywność energetyczna – dot. zwiększenia efektywności energetycznej i zmniejszenia zależności od importu energii, obniżenia emisji oraz przyczynienia się do tworzenia miejsc pracy i wzrostu gospodarczego.
4. Działania w dziedzinie klimatu, dekarbonizacja gospodarki – odnoszące się do zaangażowania UE w szybką ratyfikację porozumienia paryskiego i utrzymanie pozycji lidera w dziedzinie energii odnawialnej.
5. Badania, innowacje i konkurencyjność – związane z wspieraniem przełomowych badań dot. niskoemisyjnych i czystych technologii energetycznych.
W tym celu pod koniec 2018 roku przyjęte zostało rozporządzenie w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu [(EU)2018/1999]. Dokument ten stanowił jeden z ważniejszych elementów pakietu „Czysta Energia dla wszystkich Europejczyków”, potocznie zwanego „pakietem zimowym”. Wśród kluczowych celów rozporządzenia znajdowały się działania takie jak:
- „wdrożenie strategii i środków zapewniających spójność celów unii energetycznej, w szczególności celów UE w zakresie energii i klimatu na 2030 r., oraz długoterminowych zobowiązań UE w zakresie emisji gazów cieplarnianych z porozumieniem paryskim
- stymulowanie współpracy między państwami członkowskimi w celu osiągnięcia celów unii energetycznej
- promowanie długoterminowej pewności i przewidywalności dla inwestorów w całej UE oraz wspieranie zatrudnienia, wzrostu gospodarczego i spójności społecznej
- zmniejszenie obciążeń administracyjnych, zgodnie z zasadą lepszego stanowienia prawa. Dokonano tego poprzez integrację i usprawnienie większości obecnych wymogów dotyczących planowania i sprawozdawczości w zakresie energii i klimatu w krajach UE, a także obowiązków Komisji w zakresie monitorowania
- zapewnienie spójnej sprawozdawczości UE i jej państw członkowskich w ramach Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu i porozumienia paryskiego, zastępując istniejący system monitorowania i sprawozdawczości od 2021 r.”.
Rozporządzenie ustanawiało także obligację państw członkowskich UE do opracowywania „Krajowych planów w zakresie energii i klimatu” (KPEiK), które dziś stanowią formę raportów z działań energetyczno-klimatycznych podejmowanych przez kraje wspólnoty. Co ważne, 30 czerwca 2023 r. upłynął termin składania aktualizacji KPEiK – Polska jednak nie dopełniła tego obowiązku. Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ), odpowiedzialne za przygotowanie w/w dokumentu, uruchomiło proces prekonsultacje dopiero 12 czerwca br. Obecnie w MKiŚ trwają prace nad analizą zgłoszonych w ramach prekonsultacje stanowisk, a na ich efekty przyjdzie nam jeszcze chwilę poczekać…
UE wycofa się z Traktatu o Karcie Energetycznej?
To jednak nie wszystko, w ramach rozporządzenia Komisja zobowiązana jest do cyklicznego publikowania „Sprawozdań na temat stanu Unii Energetycznej”, przedstawiających analizę postępów prac w obszarze polityki energetyczno-klimatycznej, a także ocenę obszarów, które wymagają poprawy.
W swoim ostatnim „Sprawozdaniu” (z 18 października 2022 r.), obejmującym okres „zawirowań” na rynku energetycznym w UE, Komisja Europejska stwierdziła m. in. że:
- „wszystkie kraje UE wdrożyły środki mające na celu przeciwdziałanie wyższym cenom energii,
- udział rosyjskiego gazu rurociągowego w imporcie do UE spadł z 41% w 2021 r. do 9% we wrześniu 2022 r.,
- skroplony gaz ziemny (LNG) jest obecnie kluczowym źródłem dostaw, stanowiącym 32% całkowitego importu gazu netto do UE,
- od maja do sierpnia 2022 r. UE wygenerowała rekordowe 12% energii elektrycznej z energii słonecznej i 13% z energii wiatrowej,
- oczekuje się, że udział odnawialnych źródeł energii w koszyku energetycznym wzrośnie z 37% w 2021 r. do 69% w 2030 r.,
- w 2020 r. UE przekroczyła swoje cele w zakresie redukcji emisji (32%), efektywności energetycznej (od 5 do 6% niższej niż cel 20%) i odnawialnych źródeł energii (22,1%), nawet jeśli liczby odbiły się w 2021 r., pozostają one poniżej poziomów sprzed pandemii,
- po spadku o ponad 5% w 2020 r. z powodu ograniczeń związanych z COVID-19, dotacje na paliwa kopalne w UE pozostały dość stabilne w 2021 r., ponieważ wzrost w transporcie i przemyśle został zrekompensowany spadkiem dotacji na paliwa kopalne w UE”.
Alert europejski: Ruszyły kolejne prace dotyczące granicznego podatku węglowego CBAM
Ścieżka legislacyjna:
Konsultacje publiczne (mające na celu zebranie danych) uruchomione zostały 6 lipca br. i zakończą się 3 sierpnia br. Na ten moment Komisja przewiduje także uruchomienie szeregu dodatkowych narzędzi konsultacyjnych w postaci:
- przeprowadzenia ukierunkowanych rozmów dot. stanu unii energetycznej,
- przygotowania stosowanych ankiet/kwestionariuszy,
- przeprowadzenia warsztatów dla zainteresowanych stron z udziałem przedstawicieli państw członkowskich oraz ekspertów (druga połowa 2023 r.).
Za przygotowanie dokumentu oraz nadzór nad procesem konsultacji odpowiadają dwie Dyrekcje Generalne tj.: Dyrekcja Generalna ds. Energii (DG ENER) – wraz z Departamentem ds. Polityki Energetycznej (ENER.A) oraz Wydziałem ds. Strategii, Koordynacja polityki i planowania (A.1), a także Dyrekcja Generalna ds. Klimatu (DG CLIMA) – wraz z Departamentem ds. Strategii, Analiz i Planowania (CLIMA.A) oraz Wydziałem ds. Zarządzania klimatem i Planowania (A.3).
Zakończenie prac na w/w inicjatywą szacowane jest na I kwartał 2024 r. – wtedy też należy spodziewać się efektów tj. zarówno kolejnego sprawozdania, jak też potencjalnej zapowiedzi dot. nowych prac legislacyjnych.
Co z tego wynika?
Jak informuje Komisja: „Od czasu przyjęcia rozporządzenia w 2018 r. zmienił się kontekst polityczny i geopolityczny, zwłaszcza ze względu na rosyjską wojnę̨ napastniczą przeciwko Ukrainie, która wywarła silny wpływ na politykę energetyczną i klimatyczną UE. UE doświadcza również coraz bardziej niszczycielskich skutków zmiany klimatu, takich jak ekstremalne zdarzenia pogodowe. W 2019 r. uzgodniono Europejski Zielony Ład, a następnie przyjęto Europejskie prawo o klimacie, unijną strategię adaptacyjną oraz szereg strategii, programów i działań środowiskowych, a także pakiet UE „Gotowi na 55”. Inne istotne odnotowane kwestie obejmują̨: ustanowienie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności i planu REPowerEU, przyjęcie rozporządzenia TEN- E, niedawne środki dotyczące kryzysu energetycznego oraz działania dotyczące gotowości i magazynowania w kontekście sezonu zimowego, a także aspekty ubóstwa energetycznego wynikające z Planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych. Wszystkie te kwestie mają wpływ na zarzadzanie unią energetyczną i polityką klimatyczną UE”.
Mając na względzie wymienione powyżej kwestie, Komisja w ramach obecnie prowadzonych konsultacji zamierza dokonać ewaluacji funkcjonowania obecnie obowiązującego rozporządzenia na rzecz przygotowania kolejnego (tj. 8.) sprawozdania, a także zebrać materiały do przygotowania nowego wniosku ustawodawczego związanego z unią energetyczną.
