Alert europejski: Pierwszy przegląd działania Funduszu Modernizacyjnego

14 kwietnia br. Komisja Europejska uruchomiła konsultacje publiczne w zakresie oceny funkcjonowania Funduszu Modernizacyjnego oraz Funduszu Innowacyjnego w ramach obecnego systemu EU ETS. Efektem przeglądu będą zmiany, które mogą znacząco wpłynąć m.in. na Polskę.

SUBSKRYBUJ NASZ NEWSLETTER LEGISLACYJNY

Fundusz Modernizacyjny

Fundusz Modernizacyjny jest jednym z elementów dyrektywy EU ETS, a jego nadrzędnym celem jest wsparcie modernizacji systemów energetycznych w poszczególnych państwa członkowskich, w latach 2021-2030. Obecnie beneficjentami Funduszu jest 13 Polska,  państw tj.: Polska, Bułgaria, Czechy, Estonia, Grecja, Chorwacja, Łotwa, Litwa, Węgry, Portugalia, Rumunia, Słowenia i Słowacja.

Jak informuje Komisja Europejska: „Szacuje się, że do 2030 r. fundusz modernizacyjny będzie miał do dyspozycji 58 mld EUR (przy założeniu, że opłata emisyjna wyniesie 75 EUR za tonę). Od czasu jego utworzenia w 2021 r. zatwierdzono 205 projektów i programów, a państwom członkowskim będącym beneficjentami wypłacono odpowiednią kwotę w wysokości 15,5 mld EUR. Wdrażanie funduszu zależy przede wszystkim od państw członkowskich, które wybierają inwestycje mające otrzymać wsparcie. Do zatwierdzenia inwestycji wymagana jest kontrola ze strony Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) i decyzja Komisji”.

Obecnie uruchomiony (pierwszy) przegląd funkcjonowania Funduszu Modernizacyjnego wynika wprost z zapisów art. 10d ust. 11 dyrektywy EU ETS oraz art. 15 rozporządzanie wykonawczego ws. funduszu modernizacyjnego. Co ważne, przegląd uruchomiony został po 4 latach od uruchomienia mechanizmu.

Fundusz Innowacyjny

Fundusz Innowacyjny jest: „jednym z największych na świecie programów finansowania wspierających wdrażanie
innowacyjnych technologii neutralnych emisyjnie”. Jego celem jest m.in. wsparcie dekarbonizacji sektora energii, przemysłu, mobilności i budownictwa i redukcja emisji GHG.

Zgodnie z informacją organu wykonawczego UE: „Fundusz wspiera projekty w dziedzinie energii ze źródeł odnawialnych, sektorów energochłonnych, magazynowania energii, utylizacji i składowania dwutlenku węgla, mobilności neutralnej emisyjnie oraz budynków. Przyznaje się z niego wsparcie dla projektów głównie w drodze przetargów konkurencyjnych: zaproszeń do składania wniosków w przypadku zwykłych dotacji oraz aukcji. W ramach funduszu przyznano już około 12 mld EUR na ponad 200 innowacyjnych projektów (w tym projektów objętych procesem przygotowania umowy o udzielenie dotacji)”.

Obecnie uruchomiony przegląd jest pierwszym mającym na celu ocenę funkcjonowania mechanizmu. Kolejne – zgodnie z zapisami właściwego aktu delegowanego – będą odbywały się co 5 lat.

Ścieżka legislacyjna

W przypadku Funduszu Modernizacyjnego uruchomione zostały wyłącznie wstępne konsultacje publiczne, które zakończą się z dniem 12 maja br. Co istotne, konsultacje dot. Funduszu Modernizacyjnego mają również obejmować ukierunkowane wywiady, ankiety oraz kwestionariusze, które prowadzone będę zarówno na poziomie beneficjentów Funduszu, jak i EBI oraz organizacje gospodarcze. Wyniki przeglądu prowadzonego przez organ wykonawczy UE mają zostać opublikowane w I kwartale 2026 r. Nie jest jednak wykluczone, że w tym przypadku Komisja zintensyfikuje swoje działania.

W kontekście Funduszu Innowacyjnego Komisja Europejska uruchomiła zarówno wstępne konsultacje publiczne, jak i dedykowany kwestionariusz. Zainteresowane podmioty mają możliwość zgłaszania swoich uwag do dnia 8 lipca br. Proces obejmie zarówno przedstawicieli sektora przemysłowego, instytucji finansowych, jak i środowisko naukowe oraz partnerów instytucjonalnych Komisji tj. EBI. Wyniki przeglądu mają zostać opublikowane w IV kwartale br.

Za przeprowadzenie procesu konsultacyjnego oraz analizę zgłoszonych uwag – zarówno dot. Funduszu Modernizacyjnego, jak i Funduszu Innowacyjnego – odpowiada Dyrekcja Generalna ds. Działań w dziedzinie Klimatu (DG CLIMA) wraz z Departamentem ds. Innowacji na rzecz Niskoemisyjnej i Odpornej Gospodarki (CLIMA.C) oraz Wydziałem ds. Rozwiązań Niskoemisyjnych (II): Praca badawcze i wdrażanie technologii niskowęglowych (CLIMA.C.2).

Co z tego wynika?

W ramach przeglądu Funduszu Modernizacyjnego i Funduszu Innowacyjnego Komisja Europejska zamierza ocenić 5 elementów:

1)    Skuteczność – czyli stopień, w którym oba Fundusze przyczyniły się do realizacji swoich celów. Tu warto jednak zwrócić szczególną uwagę na Fundusz Modernizacyjny, w kontekście, którego Komisja zapowiedziała sprawdzenie czy dochodami z Funduszu zarządzano zgodnie z celami dyrektywy EU ETS.
2)    Efektywność – czyli kwestie związane z ilościową oceną rzeczywistych kosztów i korzyści (efektów).
3)    Adekwatność – czyli „związek między obecnymi i przyszłymi potrzebami i problemami UE związanymi ze zmianą klimatu a celami funduszu”.
4)    Spójność – czyli zgodność z obecnymi celami polityki energetyczno-klimatycznej oraz konkurencyjności przedstawionej w nowych inicjatywach.
5)    Unijna wartość dodana – czyli „w jakim rezultaty i skutki funduszu przyczyniają się do zmian spowodowanych interwencją Komisji w stosunku do tego, czego można było racjonalnie oczekiwać w wyniku działań krajowych”.

Dla Polski jako kraju będącego jednym z głównym beneficjentów Funduszu Modernizacyjnego, działania Komisji Europejskiej oznaczają konieczność intensyfikacji działań. Obecne efekty programów i projektów realizowanych ze środków Funduszu nie należą do imponujących.