Alert europejski: Kolejny cios Brukseli w rolników? Przepisy dot. emisji z gleb, roślin i biomasy do poprawy

Organ wykonawczy UE w połowie czerwca uruchomił wstępne konsultacje publiczne mające na celu pierwszą ocenę rozporządzenia LULCF, od czasu jego wejścia w życie w 2018 r. Prace Komisji związane są z wnioskami z majowego raportu, w którym jasno stwierdzono, że: „UE nie jest obecnie na dobrej drodze do osiągnięcia celu pochłaniania netto na 2030 r., do którego realizacji zabraknie około 50 Mt ekwiwalentu CO2”. Przyszłe zmiany wynikające z obecnych prac Unii będą dotyczyć rolników.

ZAPISZ SIĘ NA DARMOWY NEWSLETTER Z ALERTAMI LEGISLACJI EUROPEJSKIEJ

Rozporządzenie LULUCF

Jak podaje Komisja Europejska na jednej ze swoich stron: „Grunty mogą pełnić zarówno rolę pochłaniacza węgla, absorbując CO2 z atmosfery, jak i źródła węgla, uwalniając CO2 w wyniku działań takich jak wylesianie. Zrównoważone praktyki zarządzania gruntami, w tym zalesianie i ochrona istniejących zasobów, mają ogromny potencjał dla procesu sekwestracji CO2. […] Wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi – takie jak pożary lasów oraz niezrównoważone praktyki związane z zarządzaniem – zagrażają zdolności sektora użytkowania gruntów do działania jako pochłaniacza, który absorbuje CO2 z atmosfery. Zmiany klimatyczne powodują również straty w produkcji rolniczej i zmniejszają powierzchnie nadające się pod uprawy. Te wyzwania zagrażają środkom utrzymania osób zależnych od tego sektora”.

W związku z powyższym w 2018 roku w życie weszło nowe rozporządzenie ws. włączenia emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych w wyniku działalności związanej z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem do ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030 (tzw. LULUCF).

Samo rozporządzenie było także przedmiotem rewizji przeprowadzonej w ramach prac na poszczególnymi składowymi pakietu „Fit for 55” w 2023 r. W znowelizowanej wersji rozporządzenia ustanowiono odrębny cel pochłaniania dwutlenku węgla netto przez grunty na poziomie „dodatkowych 42 mln ton ekwiwalentu CO2 (Mt CO2(e)) do 2030 r. w porównaniu ze średnią roczną w latach 2016–2018”. Osiągnięcie tego celu docelowo ma sprawić, że całkowite pochłanianie netto na poziomie UE osiągnie pułap -310 Mt CO2(e). Ten cel UE ma zostać osiągnięty poprzez krajowe cele na 2030 r. dla sektora LULUCF, określone na podstawie udziału państw członkowskich w całkowitej powierzchni zarządzanych gruntów w UE. W praktyce oznacza to, że polityka użytkowania gruntów musi być zwyczajnie bardziej ambitna…

Zobacz także: Jak UE wdraża prawo i polityki związane z ochroną środowiska? Komisja właśnie to sprawdza!

Sprawozdanie z funkcjonowania LULUCF

15 maja br. Komisja Europejska opublikowała sprawozdanie z funkcjonowania rozporządzenia LULUCF, w którym jasno stwierdzono, że: „UE nie jest obecnie na dobrej drodze do osiągnięcia celu pochłaniania netto na 2030 r., do którego realizacji zabraknie około 50 Mt ekwiwalentu CO2”.

Jednym z kluczowych fragmentów dotyczy sektora rolniczego: „Obecnie emisje non-CO2 z rolnictwa stanowią około 11% całkowitych emisji gazów cieplarnianych w UE, z czego mniej więcej dwie trzecie pochodzi z hodowli zwierząt. […] Ze względu na zmniejszenie emisji w innych sektorach i trudności w całkowitym ograniczeniu emisji w rolnictwie, oczekuje się, że do 2040 roku rolnictwo stanie się sektorem z największym udziałem w emisjach gazów cieplarnianych, stanowiąc około połowy całkowitych emisji w UE. […] Najnowsze prognozy wskazują, że przy istniejących środkach tempo redukcji emisji nie zmieni się znacząco do 2030 roku (1% w porównaniu do 2021 roku, czyli średni roczny spadek o 0,6 Mt CO₂-eq). Przy uwzględnieniu dodatkowych środków, łączne prognozowane emisje z rolnictwa wskazują na spadek o około 5% do 2030 roku (średni roczny spadek o 2,2 Mt CO₂-eq). Potrzebne będą więc dalsze wysiłki, aby zidentyfikować i wdrożyć odpowiednie środki w tym sektorze”.

Zobacz także: Nowa Komisja Europejska może zaproponować następcę „Fit for 55”

Przebieg procesu legislacyjnego

Na obecnym etapie uruchomione zostały wyłącznie wstępne konsultacje publiczne, w których zainteresowany strony mogą przekazywać swoje opinie. Etap ten – uruchomiony 13 czerwca br. – zakończony zostanie po 4 tygodniach, czyli 11 lipca br.

Po wstępnych konsultacja Komisja planuje rozpoczęcie ukierunkowanych konsultacji z ekspertami, a także przeprowadzenie 1-dniowych warsztatów zainteresowanych stron w Brukseli. Na obecnym etapie uruchomienie kwestionariusza nie jest planowane – wynika to głównie z faktu, że obecna inicjatywa ma wyłącznie ocenić kluczowe obszary do poprawki. Efektem prac organu wykonawczego UE ma być sprawozdanie z oceny, na bazie którego podejmowane będą polityczne i strategiczne decyzje dot. kierunków i treści kolejnych zmian. Sam projekt nowelizacji rozporządzenia będzie dopiero przedmiotem odrębnych konsultacji już w kolejnej kadencji Komisji Europejskiej.

Za całość prac, które planowo mają zakończyć się w III lub IV kwartale 2025 r., odpowiedzialna jest Dyrekcja Generalna ds. Klimatu (DG CLIMA) wraz z Departamentem ds. Innowacji na rzecz niskoemisyjnej i odpornej gospodarki (CLIMA.C) oraz Wydziałem ds. Rozwiązań niskoemisyjnych: gospodarka gruntami i pochłanianie CO2 (CLIMA.C.3).

Co z tego wynika?

Obecny proces oceny prowadzony przez Komisję Europejską ma na celu sprawdzenie wdrożenia oraz wstępnych efektów działania rozporządzenia we UE od 2018 r., a także określenie obszarów regulacji, które wymagają poprawy – zwłaszcza w zakresie adekwatności jej treści względem obecnych warunków politycznych, gospodarczych i społecznych (przy uwzględnieniu celu neutralności klimatycznej na 2050 r.).

Ocena – jak informuje organ Dyrekcja Generalna ds. Klimatu – ma skupić się na 5 kryteriach:

1.    Skuteczności – „w jakim stopniu cele rozporządzenia są osiągane i w jakim stopniu może ono skutecznie przyczynić się do redukcji emisji i zwiększenia pochłaniania dwutlenku węgla w leśnictwie, rolnictwie i na terenach”.
2.    Efektywności – „w jakim stopniu koszty wdrożenia rozporządzenia są proporcjonalne i w jakim stopniu korzyści z niego płynące przewyższają jego koszty”. 
3.    Adekwatności – „w jakim stopniu cele i obowiązki określone w rozporządzeniu są nadal aktualne, biorąc pod uwagę inne przepisy dotyczące klimatu przyjęte po wejściu w życie zmienionego rozporządzenia”.
4.    Spójności – „ocena będzie dotyczyć wewnętrznej spójności rozporządzenia oraz tego, czy jego wymogi są ze sobą spójne, na przykład harmonogram wymogów w zakresie monitorowania i metody sprawozdawczości”.
5.    Wartości dodanej dla UE – „jak duża rzeczywista wartość dodana została wytworzona i czy bez rozporządzenia możliwe byłoby uzyskanie tych samych rezultatów”.

Warto jednak podkreślić jedno ze zdań, które wybrzmiało w dokumentach Komisji towarzyszących obecnie uruchomionym konsultacjom – „w ocenie rozważona zostanie również kwestia, czy ma sens dalsze utrzymywanie odrębnych instrumentów polityki UE w dziedzinie rolnictwa i innych sposobów użytkowania gruntów”. Kierunek dalszych zmian będzie więc zależał od tego, w jaki sposób przebiegną obecne analizy…