Rating kredytowy oznacza ocenę wiarygodności oraz ryzyka niewypłacalności danego podmiotu, w tym m.in. banku. Pomimo nadzoru przez polskie i międzynarodowe instytucje oraz przynależności do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, banki są szczególnie narażone na ryzyko upadłości, co wiąże się ze znacznymi stratami dla ich klientów detalicznych, powiązanych instytucji finansowych i podmiotów gospodarczych. Wszystko to powoduje, że ratingi banków mają istotne znaczenie dla nich samych i całej gospodarki.
Jak wykorzystywane są ratingi banków
Ze względu na specyficzny charakter banków, ich ocena stanowi dosyć istotną informację dla szerokiego grona interesariuszy, takich jak deponenci, inwestorzy, akcjonariusze oraz podmioty gospodarcze. Rating banku obejmuje zwykle ocenę krótkoterminową oraz długoterminową, łącznie z uwzględnieniem pespektywy jej zmiany. Jest on szczególnie ważny w przypadku nowej emisji instrumentów finansowych, zarówno na rynku krajowym jak i międzynarodowym. Podobnie jak emitent, ocenie ratingowej podlegają też same instrumenty emitowane przez banki m.in. listy zastawne, obligacje, czy inne dłużne papiery wartościowe. Rating tych papierów bywa źródłem informacji dla deponentów i inwestorów na temat poziomu ryzyka, jakiego mogą się oni spodziewać i stopy zwrotu jakiej powinni oczekiwać. Mimo że depozyty bankowe podlegają ochronie, to jest ona ustanowiona do określonej kwoty (zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 1994 roku o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, środki deponowane w bankach objętych gwarancją podlegają ochronie do równowartości w złotych 100 tys. EUR – z określonymi w przepisach wyjątkami).
Proces analizy ratingowej
W procesie analizy wiarygodności i oceny ryzyka niewypłacalności banku uwzględnianych jest wiele danych, dotyczących zarówno samego banku jak i otoczenia makroekonomicznego, politycznego i regulacyjnego, w którym działa oceniany podmiot. Kryteria, które najczęściej podlegają analizie można podzielić na ilościowe i jakościowe. Do najczęściej analizowanych czynników należy jakość aktywów, koszt ryzyka, pozycja płynnościowa, poziom kapitału oraz zyskowność banku. Należy wziąć pod uwagę wpływ implementacji prawnych, otoczenie regulacyjne oraz możliwość wsparcia od podmiotów zewnętrznych. Ocenie podlega jakość zarządzania, dotychczasowy stopień wykonania założonych planów oraz prognoza dotycząca przyszłości instytucji finansowej. Szczególnie istotne są źródła finansowania, ich stabilność, stopień dywersyfikacji oraz sposób wykorzystania. Chociaż ratingi przyznawane bankom nie są zwykle uzależnione od kondycji państwa w którym działają, to sytuacja w danym kraju wpływa na ryzyko działalności podmiotów w nim funkcjonujących. W związku z powyższym rating banku rzadko bywa wyższy od ratingu kraju, w którym ten bank działa.
Ocena sytuacji sektora bankowego w kraju
W ostatnich latach polski sektor bankowy był postrzegany jako stabilny oraz rentowny, wykazując wysoką odporność na skutki kryzysu finansowego z 2008 r. w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej. Dużym wyzwaniem dla banków było i nadal jest funkcjonowanie w otoczeniu niskich stóp procentowych. Niemniej jednak, działając w dużej i zdywersyfikowanej gospodarce w kraju z silnym i stałym wzrostem PKB, potrafiły one utrzymać rentowność na dobrym poziomie.
Rok 2016 jest niewątpliwie interesujący dla sektora bankowego w Polsce, gdyż wiąże się z wieloma zmianami. Od lutego bieżącego roku został wprowadzony tzw. podatek bankowy (Ustawa z dnia 29 grudnia 2015 r. o podatku od niektórych instytucji finansowych), który z pewnością jest dodatkowym obciążeniem dla banków i wpływa na spadek zyskowności całego sektora. Dodatkowo, poruszono kwestie, których rozstrzygnięcie będzie bardzo istotne dla banków w Polsce, głównie decyzja dotycząca kredytów frankowych i ich ewentualnego przewalutowania.
W celu wdrożenia do krajowych przepisów dyrektywy unijnej BRRD powstał projekt ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, który ma na celu pomóc w naprawie, restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków bez ponoszenia przez podatników kosztów ich finansowania. Możliwa jest także dalsza konsolidacja sektora bankowego w wyniku przejmowania zagranicznych banków przez polskie instytucje. W najbliższym czasie to właśnie zmiany w otoczeniu regulacyjnym oraz makroekonomicznym będą miały niewątpliwie największy wpływ na sytuację sektora bankowego w Polsce.
Dorota Ochocka – Wiceprezes Zarządu Global Rating Sp. z o.o.
Posiada międzynarodowe doświadczenie w dziedzinie finansów począwszy od rachunkowości przez consulting i doradztwo finansowe oraz bankowość w tym: bankowość inwestycyjną w połączeniu z rozwiązaniami IT dla sektora finansowego.
