Niektórzy twierdzą, że Polska powoli zmierza w kierunku autorytaryzmu. Postanowiliśmy więc sprawdzić, jak wypadają giełdy w krajach autorytarnych na tle całego rynku akcji.
Zamieszanie z ostatnich dni, wywołane propozycją zmian w funkcjonowaniu Sądu Najwyższego, sprawiło, że pojawiły się liczne komentarze mówiące wprost: Polska zmierza w kierunku autorytaryzmu. Nie chcemy tu rozstrzygać, czy tak jest w istocie (tym bardziej, że proponowane zmiany nie zostały jeszcze uchwalone), ale tak z ciekawości postanowiliśmy zerknąć jak zachowują się indeksy giełd z krajów autorytarnych na tle całego rynku.
Ostatnie 5 lat było udanych dla giełd z państw autorytarnych
Kraje autorytarne wyselekcjonowaliśmy na podstawie The Economist Intelligence Unit's Democracy Index (Indeksu Demokracji). Ranking ten obejmuje 167 państw, których system polityczny jest oceniany w skali od 0 (kraj totalitarny) do 10 (pełna demokracja) na podstawie 60 wskaźników (m.in. stopień wolności wyborów, niezawisłości sądów, wolności mediów itd.).
Wybraliśmy te kraje, które posiadają dosyć rozwinięte rynki akcji. Ameryki nie odkryliśmy, bo do zestawienia trafiły:
- Chiny (kraj autorytarny, ocena 3,14);
- Rosja (kraj autorytarny, ocena 3,24);
- Turcja (hybryda, ocena 5,04);
- Węgry (osłabiona demokracja, ocena 6,72).
Węgry dołożyliśmy trochę na wyrost, bo są państwem postrzeganym jako te - spośród członków Unii Europejskiej - w którym demokracji w ostatnich latach ubywa (choć niższą ocenę od EIU otrzymała Rumunia).
Polska w rankingu EIU ma ocenę 6,83 i jest uznana za państwo z osłabioną demokracją.
Gdy spojrzymy na ostatnie 5 lat notowań, to okaże się, że tylko indeks rosyjskiej giełdy RTS zachowywał się gorzej od indeksu rynków wschodzących MSCI Emerging Markets (wybraliśmy go, bo większość wyselekcjonowanych „giełd autorytarnych” to giełdy z rynków wschodzących). Pozostałe indeksy krajów autorytarnych, a także polski WIG, zachowały się zdecydowanie lepiej. (Warto dodać, że staraliśmy się porównać indeksy denominowane w USD, prawie się udało, bo wyjątkiem jest węgierski BUX).
Wykres 1. Notowania głównych indeksów giełd: polskiej (WIG), rosyjskiej (RTS), chińskiej (Shanghai Composite, SHC), tureckiej (XU100), węgierskiej (BUX, w walucie lokalnej) na tle MSCI Emerging Markets (EEM.US) – 5 lat
Źródło: Stooq, opracowanie własne
Gdy spojrzymy na ostatnie 7 lat, to zobaczymy, że najszybciej po krachu z III kwartału 2011 roku podniosła się z kolan giełda turecka. Indeks niewiele sobie również robił z zawieruchy politycznej, jaka w ostatnich kwartałach przeszła nad Bosforem. Tamtejsza gospodarka uważana jest za niezwykle perspektywiczną, głównie przez atrakcyjną strukturę demograficzną (duża i relatywnie młoda populacja).
Wykres 2. Notowania głównych indeksów giełd: polskiej (EPOL.US), rosyjskiej (RTS), chińskiej (Shanghai Composite, SHC), tureckiej (XU100), węgierskiej (BUX, w walucie lokalnej) na tle MSCI Emerging Markets (EEM.US) – 7 lat
Źródło: Stooq, opracowanie własne
„Giełdy autorytarne” mają dużą zmienność
Postanowiliśmy również sprawdzić, jak „giełdy autorytarne” zachowywały się w poszczególnych latach kalendarzowych ostatnimi czasy. Tym razem spojrzeliśmy na nie na tle indeksu całego rynku globalnego (MSCI All Countries World – wskaźnik ten nie ujmuje wszystkich indeksów, tylko te najbardziej reprezentatywne dla każdej kategorii rynków).
Tab. 1. Średnioroczne stopy zwrotu indeksów rynków autorytarnych na tle rynku (MSCI All Countries World)
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Chiny | 80,0 | -14,3 | -21,7 | 3,2 | -6,7 | 52,9 | 9,4 | -12,3 |
| Rosja | 128,6 | 22,7 | -22,1 | 10,9 | -5,7 | -45,2 | -4,3 | 52,2 |
| Turcja | 96,6 | 24,9 | -22,3 | 52,6 | 13,3 | 26,4 | -16,3 | 8,9 |
| Węgry | 73,4 | 0,5 | -20,4 | 7,1 | 2,2 | -10,4 | 43,8 | 33,8 |
| średnia giełd autorytarnych | 94,7 | 8,5 | -21,6 | 18,5 | 0,8 | 5,9 | 8,2 | 20,7 |
| MSCI ACWI | 30,5 | 10,7 | -7,8 | 15,6 | 22,4 | 3,8 | -2,2 | 8,4 |
| różnica (w pkt. proc.) | 64,2 | -2,3 | -13,8 | 2,9 | -21,6 | 2,1 | 10,4 | 12,3 |
Źródło: Stooq, obliczenia własne
Okazało się, że bardzo szybko wstawały z kolan po kryzysie. Pobiły również cały rynek akcji krajów rozwijających się w ostatnich trzech pełnych latach kalendarzowych. Zdarza im się jednak popaść w niełaskę inwestorów (np. w 2013 roku kapitał omijał je szerokim łukiem). No i generalnie można wysnuć z tego zestawienia jeden wniosek: „giełdy autorytarne”, jako rynki wchodzące, cechują się dużo większą zmiennością, niż rozwinięte.
Oczywiście nie należy wyciągać zbyt daleko idących wniosków z naszego zestawienia. Bo i próbka mała („giełd autorytarnych” jest o wiele więcej), i nie uwzględniliśmy ryzyka, zmienności itp. Generalnie jednak można stwierdzić, że jeśli ktoś lubi ryzyko i wejdzie na „giełdy autorytarne” w odpowiednim momencie, to może naprawdę sowicie zarobić. Oczywiście nie chcemy, abyście mieli wrażenie, że popieramy kierunek od demokracji do autorytaryzmu. Praktyka pokazuje jednak, że dla kapitału nie ma większego znaczenia ustrój polityczny. Znaczenie ma po prostu kondycja i innowacyjność gospodarki i jej perspektywy.
