Bezprzetargowy tryb wyboru partnera w programie atomowym przy jednoczesnym preferowaniu przez rząd oferenta ze Stanów Zjednoczonych może doprowadzić do dużego opóźnienia powstania bloków jądrowych w Polsce.
W realiach narastającego kryzysu energetycznego realizacja projektu budowy polskich elektrowni atomowych staje się kluczowym wyzwaniem. Zgodnie z zapowiedziami rządu wybór strategicznego partnera powinien nastąpić już jesienią. Wśród koncernów, które chciałyby zaangażować się w Polsce są m.in. amerykański Westinghouse, francuskie EDF i koreańskie KHNP. Tyle teorii, ponieważ dla uważnych obserwatorów dość oczywiste jest faworyzowanie pierwszej z wymienionych firm.
Faworyzowanie Amerykanów
Tylko Westinghouse może opierać swoje działania na oficjalnym porozumieniu międzyrządowym pomiędzy Polską i Stanami Zjednoczonymi. Jak podkreślają nasi rozmówcy: „nie było zainteresowania by podpisać podobne dokumenty z pozostałymi państwami patronującymi firmom gotowym zaangażować się w rozwój energetyki jądrowej w Polsce”. Tymczasem według moich rozmówców konkurencja Amerykanów wyrażała gotowość do sfinalizowania analogicznych porozumień międzyrządowych.
To jednak nie wszystko. Kluczowy Raport o oddziaływaniu na środowisko (ROOŚ) został opracowany przez spółkę Polskie Elektrownie Jądrowe (koordynatora budowy atomu w Polsce) w oparciu o technologię AP-1000, którą dysponuje Westinghouse.
Reaktor AP1000® firmy Westinghouse jest wyjątkowy ze względu na podejście do bezpieczeństwa oparte na siłach natury, a nie na aktywnych komponentach, takich jak generatory diesla i pompy.
— Westinghouse w Polsce (@WECNuclearPL) June 24, 2022
Źródło: https://t.co/m8zNQTEsrP pic.twitter.com/09oGeEYjX1
„Nikt nawet nie udaje, że mamy tu do czynienia z wyborem partnera, który byłby wartością dodaną dla projektu, w którym Polska będzie wydatkowała dziesiątki a być może setki miliardów dolarów” – twierdzi nasz rozmówca odnosząc się do tej sytuacji.
„Dziwnym trafem w raporcie nie uwzględniono reaktorów francuskiej czy koreańskiej konkurencji” – dodaje.
Kwestia oparcia ROOŚ o reaktor AP-1000 wzbudziła tak duże kontrowersje w branży energetycznej, że gdy stało się jasne, iż zostało to zauważone przez komentatorów i media, Polskie Elektrownie Atomowe wystosowały do kilku redakcji proaktywnie informację prasową próbującą tłumaczyć całą sytuację.
Działania rządu mogą opóźnić program atomowy
Dlaczego oparto ROOŚ o amerykańską technologię? Najprawdopodobniej w rządzie, a właściwie biurze pełnomocnika rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej, uznano, że nie ma sensu bawić się w półśrodki? Po opublikowaniu raportu staje się jasne, że tylko wybór oferty Westinghouse gwarantuje, że budowa reaktorów jądrowych się nie opóźni.
„Współpraca z EDF lub KHNP wymagałaby najprawdopodobniej opracowania raportu jeszcze raz” – twierdzi nasz rozmówca.
„W rzeczywistości to co miało gwarantować brak poślizgu w projekcie atomowym, może doprowadzić do olbrzymich opóźnień” – dodaje.
Rząd zamierza jesienią wybrać partnera w projekcie jądrowym w trybie bezprzetargowym. To dość spektakularna taktyka biorąc pod uwagę dziesiątki miliardów euro zaangażowania polskich podatników. Być może nawet setki miliardów przy osłabianiu się złotówki i wzrośnie kosztów materiałów budowlanych.
Zobacz także: „Atomowy faworyt” polskiego rządu na sprzedaż. Brookfield Business Partners chce się pozbyć udziałów w Westinghouse
„Na tryb bezprzetargowy przy takich kwotach musi zgodzić się Komisja Europejska. To duża ingerencja w zasady wspólnego rynku i duże ryzyko zakwalifikowania takich działań jako niedozwolonej pomocy publicznej, dla określonych podmiotów” – twierdzi nasz rozmówca.
„To byłoby bardzo dziwne, gdyby kwestii takich jak separatystyczne podpisanie umowy polsko – amerykańskiej wspierającej Westinghouse czy oparcie na jego technologii ROOŚ konkurencja nie wykorzystała do wykolejenia całego projektu atomowego w Brukseli” – dodaje.
Zdaniem moich rozmówców Komisja Europejska nie musi się zgodzić na bezprzetargowy tryb wyboru partnera rządu w projekcie realizacji krajowych bloków jądrowych. Rząd, a właściwie koordynujący kwestię atomu minister Piotr Naimski, daje Brukseli argumenty do tego by tak właśnie zrobić.
KHNP czuje pismo nosem
Najwyraźniej koreański konkurent Westinghouse, firma KHNP, zdaje sobie sprawę z coraz trudniejszej sytuacji w jaką polski rząd sam się wmanewrował i próbuje wykorzystać ją do własnych celów. Od kilku tygodni w mediach pojawia się coraz więcej materiałów sugerujących, że Koreańczycy mogliby zostać partnerami Amerykanów i pełnić rolę partnera/podwykonawcy w projekcie atomowym. Byłoby to nieopłacalne dla państwa polskiego z perspektywy ekonomicznej, ale ułatwiło przeforsowanie trybu bezprzetargowego.
„W takim scenariuszu jest tylko jeden problem. Zarówno Amerykanie jak i Koreańczycy mają umiarkowany wpływ na Komisję Europejską, w przeciwieństwie do Francuzów, którzy po Niemcach są najbardziej wpływową siłą w Unii” – sugeruje nasz rozmówca.
Zobacz także: Polska Agencja Atomistyki oceni dla KGHM technologię małych reaktorów jądrowych
Co z tego wynika?
Bezprzetargowy tryb wyboru partnera w programie atomowym może okazać się problematyczny ze względu na skalę finansową projektu i ostentacyjne preferowanie jednego z oferentów.
W warunkach nasilającego się kryzysu energetycznego minimalizowanie opóźnień w oddaniu do użytku elektrowni atomowych w Polsce powinno być priorytetem. Wszystkie strategiczne dokumenty rządowe na czele z PEP 2040 uwzględniają atom jako kluczowy element przyszłego miksu energetycznego zapewniający czystą i tanią energię dla całej gospodarki.
Spółka Polskie Elektrownie Jądrowe w odpowiedzi na wysłane przez nas pytania prasowe poinformowała, że „w tej chwili nie udziela informacji o planowanych działaniach w zakresie, o którym mowa w przedmiotowym zapytaniu”. Pytania dotyczyły m.in. bezprzetargowego trybu wyboru oferenta.
