Alert europejski: Parlament Europejski zdecyduje o ostatecznym kształcie przepisów dot. surowców krytycznych. To ważne dla KGHM i JSW
We wrześniu br., podczas posiedzenia Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii, przyjęta zostanie ostateczna treść aktu w sprawie surowców krytycznych. Dokument ten określa listy surowców o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa unijnej gospodarki oraz powodzenia zrównoważonej transformacji.
Obszar legislacyjny
Jak podaje Komisja Europejska: „Surowce krytyczne mają kluczowe znaczenie dla transformacji ekologicznej i cyfrowej, a także dla innych priorytetowych obszarów polityki UE, takich jak odporność gospodarki i bezpieczeństwo. Są one niezbędnymi elementami zielonych rozwiązań, są wykorzystywane w technologiach cyfrowych i mają kluczowe znaczenie dla przemysłu – obronnego, lotniczego i zdrowotnego”.
Zapowiedź obecnej inicjatywy dot. stworzenia dedykowanego pakietu rozwiązań regulacyjnych zawartych w rozporządzeniu COM(2023)160 ustanawiającym ramy na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych […], odbyła się podczas orędzia przewodniczącej KE, Ursuli von der Leyen w 2022 r. Szefowa Komisji podkreśliła, że surowce krytyczne (takie jak lit do produkcji baterii lub krzem do produkcji półprzewodników) mają fundamentalne znaczenie dla całego ekosystemu przemysłowego UE, a także są kluczem do powodzenia procesu ekologicznej i cyfrowej transformacji.
Czynnikami, które miały znaczący wpływ na stworzenie propozycji regulacji w tym obszarze była rezolucja Parlamentu Europejskiego z listopada 2021 r., w której europosłowie wskazali, że zintegrowane podejście w całym łańcuchu wartości jest niezbędne dla zwiększenia podaży surowców krytycznych (opracowanie strategii). Warto także zaznaczyć, że w związku z konfliktem militarnym na linii Rosja-Ukraina, na poziomie UE pojawiła się pilna potrzeba przyspieszenia transformacji energetycznej. W tym celu w marcu 2022 roku Rada Europejska w swojej deklaracji podkreśliła, że należy zabezpieczyć dostawy w/w surowców, aby zmniejszyć ekonomiczną zależność UE od państw zewnętrznych.
Ogólnym celem proponowanego rozporządzenia jest zapewnienie UE dostępu do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych poprzez realizację czterech celów szczegółowych:
1. Wzmocnienie zdolności UE na różnych etapach łańcucha wartości – do 2030 r.:
a. Zdolności wytwórcze UE powinny pokrywać min. 10% rocznego zużycia surowców Wspólnoty;
b. Zdolności przetwórcze UE powinny pokrywać co najmniej 40% rocznego zużycia surowców Wspólnoty;
c. Zdolności recyklingowe UE powinny pokrywać co najmniej 15% rocznego zużycia surowców Wspólnoty.
2. Dywersyfikację importu surowców do UE (żadne państwo trzecie nie powinno dostarczać więcej niż 65% rocznego zużycia każdego z określonych surowców krytycznych do UE).
3. Poprawę zdolności w zakresie monitorowania i ograniczania ryzyka.
4. Zapewnienie dobrze funkcjonującego jednolitego rynku przy jednoczesnej poprawie zrównoważonego rozwoju i obiegu zamkniętego surowców krytycznych.
Ścieżka legislacyjna
Prace nad przygotowaniem regulacji prowadzone były przez Dyrekcję Generalną ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP (DG GROW) oraz Departament ds. Sektorów Energochłonnych (GROW.I) wraz z Wydziałem ds. Przemysłu Energochłonnego, Surowców Krytycznych oraz Wodoru (GROW.I.1).
Konsultacje publiczne (kwestionariusz) zostały uruchomione we wrześniu 2022 i zakończyły się w listopadzie tego samego roku – docelowe przyjęcie ostatecznej wersji dokumentu (prezentacja propozycji nowej dyrektywy) nastąpiło w marcu br. Wraz z publikacją projektu uruchomione zostały również dodatkowe konsultacje, które oficjalnie zakończą się z końcem tego miesiąca.
Projekt rozporządzenia został już skierowany do prac w Parlamencie Europejskim – do Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii (ITRE) [komisja przewodząca pracom]. Ze względu na zakres tematyczny wniosku do wsparcia prac członków Komisji ITRE zostały wyznaczone również m.in.: Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (ENVI), Komisja Budżetu (BUDG), Komisja Rozwoju Regionalnego (REGI), Komisja Prawna (JURI), Komisja Rozwoju (DEVE) oraz Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów (IMCO).
Na posła sprawozdawcę komisji przewodzącej pracom została wyznaczona Nicola Beer (Renew), a sprawozdawcami cieniami zostali: Hildegard Bentele (EPL), Mohammed Chahim (S&D), Henrike Hanhn (Zieloni), Marie Dauchy (ID), Izabela Kloc (EKiR) oraz Cornelia Ernst (Lewica).
Sprawozdanie Komisji ITRE dot. w/w dokumentu zostało omówione w maju br. Zawierało ono 107 poprawek do wniosku. Mają one na celu promowanie substytucji i innowacji w łańcuchach wartości surowców krytycznych, usprawnienie procedur wydawania pozwoleń, monitorowania i zarządzania na szczeblu unijnym i krajowym, zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw oraz ustanowienie zachęt w celu przyciągnięcia przemysłu do Europy. Ostateczne głosowanie w ITRE zaplanowano na wrzesień 2023 roku. Całość prac nad rozporządzeniem prowadzona jest w formie zwykłej inicjatywy ustawodawczej.
Alert europejski: Nowa jakość powietrza w UE – trwają intensywne prace Parlamentu Europejskiego
Co z tego wynika?
Proponowana regulacja zawiera listy 16 surowców strategicznych (bizmut, bor, kobalt, miedź, gal, german, lit, magnez metaliczny, mangan, grafit, nikiel, platynowce, metale ziem rzadkich, krzem metaliczny, tytan metaliczny, wolfram) oraz 34 surowców krytycznych (antymon, arsen, boksyt, baryt, beryl, bizmut, bor, kobalt, węgiel koksowy, miedź, skaleń, fluoryt, gal, german, hafn, hel, metale ciężkie oraz lekkie ziem rzadkich, lit, mangan, magnez, grafit, nikiel, niob, fosforyt, fosfor, platynowce, skand, krzem, stront, tantal, tytan metaliczny, wolfram oraz wanad). Listy zostały przygotowane przez Komisję w oparciu o ich znaczenie gospodarcze i ryzyko dostaw.
Co więcej, określone zostały tzw. projekty strategiczne, które kwalifikowałyby się do przyspieszonych procesów wydawania pozwoleń i łatwiejszego dostępu do finansowania. Niektóre przepisy miałyby również na celu przyspieszenie procesu wydawania pozwoleń na projekty dotyczące surowców krytycznych. Ponadto każde państwo członkowskie musiałoby opracować krajowy program ogólnych poszukiwań ukierunkowanych na niektóre z surowców zawartych na listach.
Dodatkowo, akt ustanawia także mechanizm skoordynowanego monitorowania łańcuchów dostaw surowców krytycznych i zapewnia środki łagodzące ryzyko związane z dostawami. Zawiera równocześnie przepisy wspierające rozwój GOZ w obszarze rynków surowców, która zmniejsza ślad środowiskowy.
Jednym z ostatnich elementów inicjatywy jest także koncepcja utworzenia Europejskiej Rada Surowców Krytycznych, która składałaby się z przedstawicieli wysokiego szczebla z państw członkowskich i Komisji. Rada miałaby doradzać Komisji i pomagać w koordynacji, współpracy i wymianie informacji w celu wspierania wdrażania proponowanego rozporządzenia.
Opracował Michał Partyka: ekspert w zakresie polityki energetyczno-klimatycznej oraz doradca strategiczny sektora energetycznego, ciepłowniczego oraz przemysłowego. Absolwent trzech kierunków studiów związanych z: bezpieczeństwem narodowym, zarządzaniem strategicznym oraz energetyką (SGH). Obecnie uczestnik studiów MBA na INE PAN.
